Só nos resta por examinarmos o asasinato dentro da segunda clase de delitos do home cara aos seus semellantes, logo pasaremos aos deberes para consigo mesmo. De todas as ofensas que o home pode facer ao seu semellante, o asasinato é, indubidabelmente, a máis cruel de todas porque lle tira o único ben que recibiu da natureza, o único cuxa perda é irreparábel. Con todo, preséntanse aquí varias cuestións, abstracción feita do dano que o asasino causa a quen se converte na súa vítima:
1. Se se consideran unicamente as leis da natureza, e esta acción é verdadeiramente criminal.
2. Éo en relación coas leis da política?
3. É prexudicial para a sociedade?
4. Como debe considerarse un goberno republicano?
5. Por último, o asasinato debe ser reprimido mediante o asasinato?
Examinaremos por separado cada unha destas cuestións: o tema é bastante esencial para que se nos permita detérmonos en cada unha delas. Encontraranse quizais as nosa ideas demasiado fortes? Que importa. Non adquirimos o dereito a dicilo todo? Desenvolvamos para os homes grandes verdades: espéranas de nós. Xa é tempo de que desapareza o erro, é preciso que a súa coroa caia coas dos reis. O asasinato é un crime para a natureza? Tal é a primeira cuestión formulada.
Sen dúbida, humillaremos aquí o orgullo do home, rebaixándoo ao rango de todas as outras producións da natureza, mais o filósofo non acariña as pequenas vaidades humanas. Sempre ardente, persegue a verdade, tíraa dos imbéciles prexuízos do amor propio, alcánzaa, desenvólvea e móstraa con audacia á terra asombrada.
Que é o home e que diferenza hai entre el e as outras plantas, entre el e todos os outros animais da natureza? Indubidabelmente, ningunha. Fortuitamente colocado como eles sobre este globo, naceu como eles. Propágase, crece e decrece como eles. Como eles chega á vellez e como eles cae na nada ao cabo do termo que a natureza asigna a cada especie de animais, en razón da constitución dos seus órganos. Se as semellanzas son tan exactas que resulta absolutamente imposíbel ao ollo examinador do filósofo percibir ningunha diferenza, haberá entón tanto mal en matar a un animal como a un home, ou tan pouco en matar a un como ao outro, e só nos prexuízos do noso orgullo se encontrará a diferenza, mais nada é tan infelizmente absurdo como os prexuízos do orgullo. Teimemos non obstante na pregunta. Non podedes deixar de admitirdes que é igual destruír un home ou un animal; mais a destrución de todo animal que ten vida non é decididamente un mal, como coidaban os pitagóricos e como o coidan aínda os habitantes das ribeiras do Ganxes? Antes de respondermos lembremos aos lectores que só examinamos a cuestión en relación coa natureza, logo examinarémola en relación cos homes.
Pois ben. Pregunto que valor poden ter para a natureza individuos que non lle custan a menor pena nin o menor coidado. O obreiro só estima a súa obra en razón dos traballos que lle custa, do tempo que emprega en creala. Ora, canto custa un home á natureza? E supondo que lle custa, cústalle máis que un macaco ou que un elefante? Vou máis lonxe: cales son as materias xeradoras da natureza? De que se compoñen os seres que nacen? Os tres elementos que os conforman, non resultan da primitiva destrución doutros corpos? Se todos os individuos fosen eternos, non lle resultaría imposíbel á natureza crear novos? Se a eternidade dos seres élle imposíbel á natureza, a súa destrución convértese entón nunha da súas leis. Ora ben, se as destrucións lle son tan útiles que non pode prescindir delas e non se poden realizar as súas creacións sen beber nesas masas de destrución que lle prepara a morte, desde ese momento a idea de aniquilación que asociamos coa morte non será entón real. Non existirá xa unha aniquilación efectiva. O que chamamos o fin do animal que ten vida non será xa unha meta real, senón unha simple transmutación cuxa base é o movemento perpetuo, verdadeira esencia da materia, e que todos os filósofos modernos admiten como unha das súas primeiras leis. Segundo estes principios irrefutábeis, a morte só é, pois, un cambio de forma, un paso imperceptíbel dunha existencia a outra, e eis o que Pitágoras chamaba metempsicose.
Unha vez admitidas estas verdades, pregunto se se poderá soster algunha vez que a destrución é un crime. Co propósito de conservardes os vosos absurdos prexuízos, ousaredes dicir que a transmutación é unha destrución? Non, sen dúbida, porque para iso sería necesario probar que existe un instante de inacción na materia, un momento de repouso. Ora, nunca descubriredes ese momento. No mesmo instante en que un grande animal morre, fórmanse pequenos animais, e a vida deses pequenos animais é só un dos efectos necesarios e determinados polo sono momentáneo dos grandes. Ousaredes dicir agora que un gusta máis á natureza que o outro? Para iso habería que probar unha cousa imposíbel: que a forma cadrada ou longa é máis útil, máis agradábel á natureza que a forma oblonga ou triangular, habería que probar que, respecto aos planos sublimes da natureza, un nugallán que engorde na inacción e na indolencia é máis útil que un cabalo, cuxo servizo é tan esencial ou que un boi, cuxo corpo é tan precioso que ningunha das súas partes carece de utilidade; habería que dicir que a serpente velenosa é máis útil que o can fiel.
Pois ben, como todos estes sistemas son insostíbeis, hai que admitir por tanto a imposibilidade en que nos encontramos de aniquilar as obras da natureza, dado que o único que facemos, ao entregármonos á aniquilación, é operar unha variación nas formas, mais que non pode extinguir a vida, e entón fica alén de toda forza humana probar que poida existir ningún crime na pretendida destrución dunha criatura, calquera que for a idade, o sexo ou a especie que lle atribuades. Levados máis lonxe aínda pola serie das nosas consecuencias, derivadas unhas das outras, será necesario finalmente admitir que a acción que cometedes, lonxe de prexudicar á natureza variando as formas das súas diferentes obras, resulta vantaxosa para ela porque lle fornecedes, mediante esta acción, o traballo que lle resultaría impracticábel se vós non aniquilásedes. Pois ben!, deixádea facer, dirásevos. Seguramente é necesario deixala facer, mais son os seus impulsos que segue o home cando se entrega ao homicidio. É a natureza quen llo aconsella, e o home que destrúe ao seu semellante é á natureza o que a peste ou a fame, enviadas tamén pola súa man, que se serve de todos os medios posíbeis para obter máis pronto esa materia prima de destrución, absolutamente esencial para as súas obras.
Dignémonos iluminar por un momento a nosa alma co sagrado facho da filosofía: que outra voz que a da filosofía nos suxire os odios persoais, as vinganzas, as guerras, nunha palabra, todos eses motivos de asasinatos perpetuos? Pois ben, se ela nolos aconsella é que necesita deles. Como podemos entón supor, segundo isto, que somos culpábeis cara a ela, dado que non facemos máis que seguir as súas intencións?
Pero isto é máis do necesario para convencer a todo lector ilustrado que é imposíbel que o asasinato poida aldraxar algunha vez á natureza.
É un crime político? Atrevémonos a confesar, pola contra, que infelizmente é un dos grandes recursos da política. Non é a forza de asasinatos que Roma se converteu na dona do mundo? Non é a forza de asasinatos que Francia é hoxe libre? É inútil advertir que aquí só se fala de asasinatos ocasionados pola guerra e non das atrocidades cometidas polos facciosos e os alborotadores. A estes, condenados pola execración pública, só abonda con mencionalos para excitar eternamente o horror e a indignación xerais. Que ciencia humana ten máis necesidade de se manter polo asasinato que aquela que só ten como fin o acrecentamento dunha nación a expensas doutra? As guerras, únicos froitos desta barbarie política, son outra cousa que os medios con que se nutre, se afortala e se apuntala? E que é a guerra senón a ciencia de destruír? Estraña cegueira do home que ensina publicamente a arte de matar, que recompensa a quen mellor o logra e castiga a aquel que, por unha causa particular, se desfai do seu inimigo! Non é tempo de superarmos estes bárbaros erros?
Por último, o asasinato é un crime contra a sociedade? Quen puido examinar tal cousa razoabelmente? Ah!, que importa a esa numerosa sociedade que haxa nela un membro máis ou menos? As súas leis, os seus costumes, quedarían viciados por iso? Algunha vez a morte dun individuo influíu sobre a masa xeral? E despois da perda da máis grande batalla, que digo?, despois da extinción da metade do mundo, da súa totalidade se se quere, a pequena cantidade de seres que podería sobrevivir experimentaría a menor alteración material? Ai, non. Tampouco a natureza o sentiría, e o estúpido orgullo do home, que pensa que todo está feito para el, asombraríase moito, despois da destrución total da especie, se vise que nada varía na natureza e que o curso dos astros tampouco se retrasa. Prosigamos.
Como debe ser considerado o asasinato nun Estado guerreiro e republicano?
Sería seguramente moi perigoso ou desacreditar esta acción ou castigala. O orgullo do republicano demanda un pouco de ferocidade. Se amolece, se a súa enerxía se perde, cedo será subxugado. Preséntase aquí unha reflexión moi singular, mais como é verdade a pesar do seu singular carácter, direina. Unha nación que comeza a se gobernar como república, só se manterá mediante virtudes, porque para chegar ao máis sempre é preciso empezar polo menos. Mais unha nación xa vella e corrompida que, coraxudamente, se sacuda o xugo do goberno monárquico para adoptar un republicano, só se manterá mediante moitos crimes. Porque vive xa no crime, e se quere pasar do crime á virtude, é dicir, dun estado violento a un estado livián, caerá nunha inercia da que a ruína será o resultado. Que lle acontecería á árbore se a transplantásedes dun terreo cheo de vigor a unha planura seca e areosa? Todas as ideas intelectuais están de tal maneira subordinadas á física da natureza, que as comparacións fornecidas pola agricultura nunca vos enganarán en materia moral.
Os homes máis independentes, os máis achegados á natureza, os salvaxes, entréganse diariamente con impunidade ao asasinato. En Esparta, en Lacedemonia, cazaban ilotas como nós en Francia cazamos paspallás. Os pobos máis libres son aqueles que máis o acollen. En Mindanao (18), quen quere cometer un asasinato é elevado ao rango dos valentes: é decorado axiña cun turbante. Entre os Caraguos, é necesario matar sete homes para obter as honras dese toucado. Os habitantes de Borneo pensan que todos os que matan serán os seus servidores cando eles mesmos deixen de existir. Mesmo os españois facían votos a Santiago de Galicia de matar doce americanos por día. No reino de Tangut (19) escóllese un home forte e vigoroso ao que en determinados días ao ano lle está permitido matar todo o que encontre. Houbo un pobo máis amigo do asasinato que os xudeus? Vémolo en todas as súas formas, en todas as páxinas da súa historia.
O emperador e os mandaríns de China toman de tempo en tempo medidas para que o pobo se rebele a fin de obteren con estas manobras o dereito a unha horríbel matanza. Se ese pobo brando e efeminado se liberase do xugo dos seus tiranos, mataríaos a paus con moita máis razón, e o asasinato, sempre adoptado, sempre necesario, limitaríase a cambiar de vítimas. Era a felicidade duns, será a felicidade doutros.
Unha infinidade de nacións toleran os asasinatos públicos: están enteiramente permitidos en Xénova, en Venecia, en Nápoles e en toda Albania. En Kachao (20), nas ribeiras do río Santo Domingo, os asasinos, que levan un vestido coñecido e declarado, degolan por orde vosa e diante dos vosos ollos o individuo que lle indiquedes. Os indios toman opio para darse coraxe para asasinar; precipítanse logo en medio das rúas e masacran todo o que atopan. Viaxeiros ingleses encontraron esta manía en Batavia.
Que pobo foi á vez máis grande e máis cruel que os romanos, e que nación conservou máis tempo o seu esplendor e a súa liberdade? O espectáculo dos gladiadores sostivo a súa coraxe; converteuse en guerreira polo costume de facer do asasinato un xogo. Mil duascentas ou mil cincocentas vítimas diarias enchían as areas do circo e alá, as mulleres, máis crueis que os homes, ousaban esixir que os que morrían caesen con graza e se perfilasen harmonicamente aínda baixo as convulsións da morte. Os romanos pasaron de aquí ao pracer de ver ananos esganarse diante deles; e cando o culto cristián, infectando a terra, persuadiu os homes de que estaba mal matarse, axiña os tiranos encadearon a este pobo e os heroes do mundo convertéronse enseguida en xoguetes.
Por todas as partes pensouse, con razón, que o asasino, é dicir, o home que afogaba a súa sensibilidade até o punto de matar ao seu semellante e desafiar a vinganza pública ou particular, en todas as partes, afirmo, pensouse que tal home tiña que ter moita coraxe e, xa que logo, ser moi precioso a un goberno guerreiro ou republicano. Percorramos nacións que, máis feroces aínda, só se satisfixeron inmolando nenos, e moitas veces os seus: veremos estas accións, universalmente adoptadas, ser moitas veces parte das leis. Varias poboacións salvaxes matan os seus nenos no momento de naceren. As nais, nas ribeiras do río Orinoco, persuadidas de que as súas fillas nacían para seren infelices, xa que o seu destino era converterse en esposas de salvaxes do lugar, que non podían aguantar ás mulleres, inmolábanas no momento en que nacían. En Trapobana (21) e no reino de Sopit, todos os nenos deformes eran inmolados polos propios pais. As mulleres de Madagascar expuñan aos animais salvaxes aqueles dos seus fillos nacidos en certos días da semana. Nas repúblicas de Grecia, examinábanse coidadosamente todos os nenos que chegaban ao mundo, e se non os achaban conformados de maneira a poderen un día defender a república, eran axiña inmolados: aló non se xulgaba que fose esencial erixir casas ricamente dotadas para conservar esta vil escuma da natureza humana (22). Até o traslado da sede do Imperio, todos os romanos que non querían alimentar os seus nenos lanzábanos ao vertedoiro. Os antigos lexisladores non tiñan ningún escrúpulo en consagraren os nenos á morte, e nunca ningún dos seus códigos reprimiu os dereitos que un pai xulgou que tiña sempre sobre a familia. Aristóteles aconsellaba o aborto; e estes antigos republicanos, cheos de entusiasmo, de ardor pola patria, descoñecían a conmiseración individual que se encontra entre as nacións modernas. Amaban menos os nenos, mais amaban mellor o seu país. En todas as cidades de China encóntrase cada mañá unha incríbel cantidade de nenos abandonados nas rúas. Unha carreta os recolle ao crepúsculo e son lanzados nunha foxa. Moitas veces as propias comadroas liberan as nais afogando os seus froitos en cubas de auga fervente ou lanzándoos ao río. En Pekín son colocados en pequenas canastras de xunco que se abandonan nas canles; todos os días quítase a escuma destas canles e o célebre viaxeiro Duhalde (23) avalía en máis de trinta mil o número diario que se retira cada vez. Non se pode negar que é extremadamente necesario, extremadamente político pór un dique á poboación nun goberno republicano. Por consideracións absolutamente contrarias, é preciso animala nunha monarquía. Nesta, aos tiranos, ao seren ricos só en razón do número de escravos, seguramente lles faltan homes, mais a abundancia desta poboación, non o dubidemos, é un vicio real nun goberno republicano. Non é necesario, no entanto, degolala para que diminúa como dicían os nosos modernos decenviros (24): só se trata de deixar espallarse os medios máis alá dos límites que a súa felicidade lle prescribe. Tede coidado en multiplicar demasiado un pobo en que cada ser é soberano e estade seguros de que as revolucións son os efectos dunha poboación demasiado numerosa. Se para o esplendor do Estado concedes aos vosos guerreiros o dereito de destruír homes, para a conservación deste mesmo Estado, concedede mesmo a cada individuo entregarse tanto como queira, sen aldraxar a natureza, ao dereito de se desfacer dos fillos que non pode alimentar ou dos cales o goberno non pode tirar ningunha axuda. Concedédelle mesmo desfacerse, pola súa conta e risco, de todos os inimigos que poden molestalo, porque o resultado de todas estas accións, absolutamente nulas por si mesmas, será ter á vosa poboación nun estado moderado e nunca demasiado poderoso para derrubar o voso goberno. Deixade dicir aos monárquicos que un Estado só é grande en razón da súa extrema poboación: tal Estado será sempre pobre se a súa poboación excede os seus medios de vivir, e será sempre florecente se, contido nos seus xustos límites, pode traficar co excedente. Non podades a árbores cando ten pólas de máis? E para conservardes o tronco, non cortades as gallas? Todo sistema que se desvía deste principio é unha extravagancia cuxos abusos nos conducirán á destrución total do edificio que acabamos de erguer con tanta dor. Mais non é cando o home está feito que cómpre destruílo para diminuírmos a poboación: é inxusto abreviar os días dun individuo ben conformado. A especie humana debe ser depurada desde o berce. Ao que prevedes que non pode ser útil á sociedade é preciso quitalo do seu seo. Eis os únicos medios razoábeis para diminuír unha poboación cuxa extensión demasiado grande é, como acabamos de probar, o máis perigoso dos abusos.
É tempo de resumir.
O asasinato debe ser reprimido polo asasinato? Non, sen dúbida. Non impoñamos ao asasino outra pena que a pode incorrer pola vinganza dos amigos ou da familia do que matou. Eu concédovos esta graza, dicía Luís XVI a Charolais, que acababa de matar un home para se divertir, mais concédolla tamén a quen vos mate. Todas as bases da lei contra os asasinos están nesta palabras sublimes (25).
Nunha palabra, o asasinato é un horror, mais un horror ás veces necesario, nunca criminal, esencial a tolerar nun Estado republicano. Fixen ver que o universo enteiro dera o exemplo; mais é necesario consideralo como unha acción feita para ser castigada coa morte? Os que respondan ao dilema seguinte resolverán a cuestión: o asasinato é un crime ou non o é? Se non o é, por que facer que as leis o castiguen? E se o é, por que bárbara e estúpida inconsecuencia o castigaredes cun crime semellante?
Quédanos falar dos deberes do home para consigo mesmo. Como o filósofo só adopta eses deberes en tanto que tenden ao seu pracer ou á súa conservación, é de abondo inútil recomendarlle que os practique, máis inútil aínda imporlle castigos se falta a eles.
O único delito que o home pode cometer neste xénero é o suicido. Non me divertirei aquí probando a imbecilidade das xentes que erixen esta acción en crime: remito á famosa carta de Rousseau (26) a aqueles que poidan ter algunha dúbida sobre iso. Case todos os antigos gobernos autorizaban o suicidio pola política e pola relixión. Os atenienses expuñan ao Aerópago as razóns que tiñan para se mataren: logo apuñalábanse. Todas as repúblicas de Grecia toleraron o suicidio. Entraba no plano dos lexisladores; matábanse en público e facían da súa morte un espectáculo grandioso. A república de Roma estimulou o suicidio: as tan célebres devocións pola patria non eran senón suicidios. Cando Roma foi tomada polos galos, os máis ilustres senadores entregáronse á morte. Retomando este mesmo espírito, adoptamos as mesmas virtudes. Un soldado matouse de pena durante a campaña do 1792 por non poder seguir os seus camaradas no asunto de Jemmapes (27). Incesantemente situados á altura destes orgullosos republicanos, superaremos axiña as súas virtudes, xa que un hábito tan prolongado do despotismo amolecera totalmente a nosa coraxe, depravara os nosos costumes: renacemos. Axiña se verá de que accións sublimes é capaz o xenio francés cando é libre. Sostemos, ao prezo das nosas fortunas e das nosas vidas, esta liberdade que nos custou xa tantas vítimas. Non lamentemos ningunha se conseguimos o fin. Todas se entregaron voluntariamente, non fagamos inútil o derramamento do seu sangue. Pero unión… unión ou perderemos o froito de todas as nosas mágoas. Asentemos excelentes leis sobre as vitorias que acabamos de lograr. Os nosos primeiros lexisladores, aínda escravos do déspota que finalmente abatemos, só nos deran leis dignas dese tirano que aínda incensaban: refagamos a súa obra, pensemos que é para os republicanos e para os filósofos que finalmente traballamos. Que as nosas leis sexan benévolas como o pobo que deben rexer.
Ao ofrecer aquí, como acabo de facer, a nulidade, indiferenza dunha infinidade de accións que os nosos devanceiros, seducidos por unha falsa relixión, consideraban como criminais, reduzo o noso traballo a pouca cousa. Fagamos poucas leis mais que sexan boas. Non se trata de multiplicarmos os freos: só se trata de darmos aos que usamos unha calidade indestrutíbel. Que as leis que promulgamos só teñan como obxectivo a tranquilidade dos cidadáns, a súa felicidade e o esplendor da república. Mais non quixera, franceses, que, despois de botar o inimigo das nosas terras, o ardor de propagar os vosos principios vos arrastrase máis lonxe. Só co lume e o ferro poderiades levalos até o fin do universo. Antes de acometerdes esas resolucións, lembrade o infeliz resultado das Cruzadas. Cando o inimigo estea do outro lado do Rin, crédeme, coidade as vosas fronteiras e quedade en casa. Reanimade o voso comercio, dade novas enerxías e saídas ás vosas manufacturas. Facede que as vosas artes volvan florecer, estimulade a agricultura, tan necesaria nun goberno como o voso e cuxo espírito debe ser poder fornecer a todo o mundo sen ter necesidade de ninguén. Deixade que os tronos de Europa se derruben por si mesmos: o voso exemplo, a vosa prosperidade botaraos cedo por terra sen que teñades necesidade de vos mesturardes niso.
Invencíbeis no voso interior e modelo para todos os pobos pola vosa civilización e as vosas boas leis, non haberá un goberno no mundo que non traballe para imitarvos, nin un só que non se honre coa vosa alianza. Mais se, pola honra va de portardes os vosos principios lonxe, abandonades o coidado da vosa felicidade, o despotismo, que só está adurmiñado, renacerá, esgazaranvos desacordos internos, esgotaredes as vosas finanzas e os vosos exércitos, e todo isto para volver beixar as cadeas que vos imporán os tiranos que vos subxugarán. Todo o que desexades pode facerse sen que sexa necesario abandonardes os vosos fogares. Que os outros pobos vos vexan felices e corran cara á felicidade polo camiño que lles trazastes (28).
NOTAS
(18) Unha das illas de Filipinas (Ndt.)
(19) Reino asiático de Tartaria, na fronteira con China. (Ndt.)
(20) Capital do reino de Tonkín. (Ndt.)
(21) Hoxe en día Ceilán. (Ndt.)
(22) Cómpre esperarmos que a nación reformará estes gastos, os máis inútiles de todos. Todo individuo que nace sen as calidades necesarias para ser un día útil á república non ten dereito ningún a conservar a vida, e o que mellor se pode facer é quitarlla no momento en que a recibe.
(23) Jean-Baptiste Duhalde (16774-1743), xesuíta francés, confesor do rei, autor, entre outros, de Description géographique de la Chine et de la Tartarie chinoise. (Ndt.)
(24) As persoas que redactaban as leis nos primeiros tempo da República romana. (Ndt.)
(25) A lei sálica castigaba o asasinato cunha simple multa, e como o culpábel achaba facilmente os medios de liberarse dela, Childebert, rei de Austria, decretou, por un regulamento feito en Colonia, a pena de morte non contra o asasino, senón contra aquel que se substraese da multa decretada contra o asasino. A lei ripuaria só ordenaba tamén contra esta acción unha multa, proporcional ao individuo da súa talla e debía dar o equivalente en ouro do peso desa túnica, senón o culpábel e a súa familia ficaban escravos da Igrexa.
(26) A carta XXI na terceira parte d’A nova Heloísa. (Ndt.)
(27) Batalla que enfrontou aos revolucionarios franceses contra os exércitos coligados europeos. Tivo lugar en Jemmapes (Bélxica) o 6 de febreiro de 1792. O exército francés estaba dirixido polo xeneral Charles-François du Périer Dumouriez (1739-1793), tratado máis adiante de infame por Sade, xa que o ano seguinte, ao ser derrotado en Holanda, pasouse co seu estado maior ao inimigo, traizoando a Revolución. (Ndt.)
(28) Lémbrese que a guerra exterior só foi proposta polo infame Dumoriez.
You might also like
More from Tradução
Carta aberta à Europa I Chus Pato
No mês de agosto do 2009, e à hora prevista, o avião em que viajava aterrou en Lviv. Um aeroporto …
O duque Ernesto ou os inexplorados camiños da tradución I Almudena Otero Villena
Para falar d'O duque Ernesto, unha obra medieval escrita en alemán medio, coido que é inevitábel comezar referíndose ás dificultades …