Pouco a pouco as artistas van emerxendo, como se vivisen anos, séculos, nun fondo submarino que as afastaba das vistas e querencias de humanos. A lonxincua galería Artur Ramon presenta agora as creacións de Dominica Sánchez. As liñas que risca -paralelas, curvas con agarimos polo círculo, reiteradas- desbordan esencialidades propias da sabedoría de quen leva moito tempo procurando controlar as claves da expresión artística. Dominar as linguaxes fundamentais.
*
Dominica Sánchez. Pintura, dibuix i escultura dels anys 2000. Galeria Artur Ramon
D. Sánchez. Escultures i pintures. 2002
D’on surten aquestes formes naturals que la pintora (Dominica Sánchez) organitza amb un tan perfecte equilibri i musicalitat? Potser no totalment de la seva imaginació, perquè hi trobo al·lusions al món natural. Als meus ulls són un seguit de “paisatges interiors” (Maria Lluïsa Borràs, Paisatges íntims i espirituals, 2002).
Nestes comezos do ano 2022, ano de centenarios fundamentais nos eidos culturais, a galería Artur Ramon segue presentando mostras interesantes e diversas na súa particular loita contra as repercusións sociais e económicas que provoca a presenza de virus Covid-19. (Acaso será este o Terceiro Ano de Pandemia?). Agora toman a decisión -comisariada por Mònica Ramon- de inzar as súas salas da rúa Bailén con pezas da artista Dominica Sánchez. Como reza o texto da crítica Borràs, reproducido ao comezo, a obra de Sánchez é complexa dentro da simplicidade de liñas, é polifónica a por de reproducir sobre papel pentagramas de música intimista, de banda sonora primaria. Ver traballar a Sánchez co lapis carbón por riba de papel é presenciar un ritual de caligrafías que abren as portas dun universo moi persoal. As liñas que risca -paralelas, curvas cara o círculo, reiteradas- desbordan esencialidades propias da sabedoría de quen leva moito tempo procurando controlar as claves da expresión artística. Sánchez é dona das certezas creadoras.
Dominica Sánchez (Barcelona, 1945) leva décadas expondo por España, Europa e América. As pezas que agora se poden ver en Artur Ramon xa teñen a pátina de dúas décadas. Pero, evidentemente, son obras de madurez, son creacións que tenden aos trazos fundamentais, austeros. Pódese afirmar que Sánchez chega a esas cotas de formación, traballo e reflexión onde se valora aquilo que é primordial. Os seus trazos -xa sobre papel, xa sobre liño ou estilizados con pranchas de ferro moldeadas e pintadas- reverten a esa tradición esencial que atopa na abstracción a definición espiritual.
Non se atopa entre as pezas de Sánchez a figura humana, o tema por excelencia da arte occidental. A artista de Calella prefire aqueles trazos abstractos que lle poden axudar a descubrir os misterios da natureza; as claves que -como acontece nos karesansui xaponeses- lle permitan entrar nos segredos da quietude, das esencias. Así o expresou o grande poeta Leopardi (ese poeta que tanto agradaba a outro esencialista: Giorgio Morandi): Ma sedento e mirando, interminati / Spazi di là da quella, e sovrumani / Silenzi, e profondissima quiette / Io nel pensier mi fingo; ove per poco/ Il cor non si spaura. E come il vento (I Canti,1831).
D. Sánchez. Pigments de pastel sobre papel, 2002
Abstracción e espiritualidade de Dominica sánchez, seguindo os predicados de Kandinsky? Quizais. Ou poida que vaia marcando vieiros moi persoais por rotas polas que xa foron moitas outras mulleres artistas; artistas ata hai ben pouco silenciadas e infravaloradas. Entre finais do ano 2021 e estes comezos de 2022, no Museo Guggenheim de Bilbao pódese ver (e deixarse sorprender) coa mostra Mujeres de la Abstracción, mangado de obras que xa veñen do Centre Pompidou. A importancia deste exposición radica tanto na calidade como na cantidade. As máis de trescentas pezas saíron da creatividade de máis de 110 artistas (non “artistos”) que optaron por elaborar as súas creacións artísticas baixo o paraugas de reducir as visións íntimas e panorámicas co vidro da abstracción; artistas que ata hai poucos anos foron sistematicamente silenciadas, como comprobaron as profesoras Griselda Pollock e Roszika Parker nos seus traballos. Entre o cento longo de artistas que enchen o edificio de Gerhy atópase a sueca Hilma af Klint, Fahrelnissa Zeid, turca, ou a xeorxiana Vera Pagana, así como Louise Bourgeois francesa), a ucraniana Sonia Terk (Delaunay), Saloua Raouda Choucair (libanesa) ou as estadounidenses Lee Krasner e Berenice Abbott.
Pois ben, en Mujeres de la Abstracción non hai representación de artistas españolas, cousa que só se explica pola xénese da exposición e dos lugares de traballo das comisarias. Por suposto que agora mesmo é de xustiza que nesa mostra tan importante e pioneira se puidesen ver obras de Domina Sánchez. Os seus trazos con carbón, con pastel, aluman coa mesma intensidade que o fan as da pioneira Hilma Af Klint. Outro tanto se pode afirmar das súas esculturas: Sánchez a carón de Barbara Hepworth. E tanto que si! Nos derradeiros meses estiveron expostas en diversos espazos de Barcelona pezas de mulleres artistas que, igualmente, habían estar en Bilbao. Por exemplo, Magda Bolumar, esa muller que traballou e traballa nos campos da creación téxtil (tan pouco apreciados) ou Mari Chordà, feminista e dona de obra moi persoal.
A galería Artur Ramon aproveita a ocasión desta exposición de Dominica Sánchez para renderlle unha merecida homenaxe á crítica de arte Maria Lluïsa Borràs, unha das grandes, e que foi secretaria de Joan Miró e traballou arreo para que en Barcelona se instalase a Fundación Miró. Tamén foi profesora de arte e especialista nos artistas Picabia e Calder. Crítica apaixonada e comisaria de moitas, moitas exposicións. Entre moitas outras pegadas, deixou unha mensaxe: El crític no és un jutge: és un pont entre artistes i públic. Moito que aprender!
Escultura, pintura, debuxo, tres campos autónomos para Dominica Sánchez.
D. Sánchez. Pintura. 2002
L’obra de la Dominica Sánchez és polièdrica, es basa en dibuixos i escultures, toca diversos suports -paper, fusta i lli- i tot té un lligam formant part d’un mateix món orgànic. (…) el resultat són obres austeres creant formes geomètriques, sintètiques i elegants; en aquests anys que presentem -al voltant del 2002-, destaca l’harmonia del color com a teló de fons. (Mònica Ramon, comisaria).
Nos xeitos de traballar de Dominica Sánchez sorprende que, máis alá de formación, profesionalidade, compórtase como unha artesá: debuxa co lapis carbón sobre papeis de grandes dimensións coma se estivese deseñando un vestido, dobra cartóns (para logo levar as formas a ferro) como se mirase de reproducir elementos naturais que observou nos seus paseos por Calella. Importantes as manualidades. E, ao tempo -nesa loita entre realidades exteriores e os pulos intimistas- vai confeccionando pezas abstractas.
Toda creación artística é abstracta? Todo proceso creativo (xa literario, xa plástico, por non falar da expresión máis abstracta de todas: a musical) require na súa concepción e resultado final un esforzo intelectual de abstracción. Un poema, un haiku, son froito da abstracción intelectual das mentes humanas. O mesmo acontece cun deseño, cunha pintura. E unha estatua non é logo o resultado dun longo estudo e de posibilidades que só a/o artista coñece? Simplificación e espiritualidade, natureza e sinteticidade. García Lorca, ese poeta tan activo, tan luminoso (e ao fin malogrado), escribiu en Oda a Walt Witman (Poeta en Nueva York, 1940): Puede el hombre, si quiere, conducir su deseo / por vena de coral o celeste desnudo. / Mañana los amores serán rocas y el Tiempo / una brisa que viene dormida por las ramas. Tamén estes versos son froito da madurez, da reflexión sintética e mais da abstracción. Poucas verbas para debuxar un universo.
No seu portal web, Dominica Sánchez destaca unha frase que semella o compás para seguir os seus carreiros e comprehender os resultados finais da súa creatividade: Hacer visible lo invisible. A que se refire? A que a pretensión da artista é facer emerxer á superficie da fácil comprensión aquilo arcano, escuro ou oculto da natureza das cousas? Unha frase tan sinxela, simple, e canta dificultade na súa consecución. Dominica Sánchez ás beiras dun karesansui disposta a deixar ir a man, a seguir cada trazo ata atopar a esencia zen. Nese xogo das liñas perfiladas sobre un fondo pintado e case uniforme, no brinquedo que leva os pensamentos a altas cotas de precisión, pódese establecer un paralelismo cos versos de Fernando Pessoa (dignos do máis sincrético haiku): O poeta é un fingidor / Finge tão completamente / Que chega a fingir que é dor / A dor que deveras sente, e, onde di poeta pór artista plástica.
D. Sánchez. Ferro esmaltat, 2002
A creación de Sánchez é poliédrica. Non se contenta con procurar as pulsións telúricas na pintura (alambicada -como alquimista- ata a monocromía). Quizais o que máis traballe sexa o debuxo; eses deseños de caligrafías tan persoais (como os que lle agradaba facer a Joan Miró?), onde a curva controla os espazos escénicos e domina a Tempo. Liñas curvas, paralelas, reiteradas no baile cerebro-man, como se na memoria de Sánchez quedasen minimizadas algunhas pezas que coñece perfectamente de artistas como Af Kitt ou Sonia Terk (Delaunay). Liñas de conformación abstracta e pretensiosas da terceira dimensión. Os debuxos son pezas indepèndentes, en ningún caso son esbozos para futuras pinturas, ou esculturas. O debuxo é unha linguaxe propia, especial; linguaxe de galaxias e volumes siderais.
Se é na escultura, o mesmo. Sánchez comeza xogando (recortando, dobrando) con cartóns que conforma segundo o seu criterio, segundo os espazos a atrapar. Logo emprega ese material ben maleable para facer o mesmo coas pranchas de ferro, ás que solda, e pinta, ideando destes xeitos linguaxes complexas que escoran por recunchos e vieiros que xa coñeceron Julio González e mais Jorge Oteiza.
A creatividade de Dominica Sánchez voa entre a elaboración propia, íntima no seu estudo, a espazos abertos, abstractos na súa definición de leis principais. Os debuxos, as pinturas, as esculturas teñen un aquel de descrición dun universo paralelo, orgánico, persoal, por onde definirse a si propia; teñen un aquel esencialista que garante a viaxe da intimidade á desmedida monumentalidade dos seus adentros.
EXPOSICIÓN: Dominica Sánchez. Pintura, dibuix i escultura dels anys 2000. Galería Artur Ramon, ata o 4 de marzo de 2022
You might also like
More from Crítica de arte
«O meu corpo é a miña arte viva»
Hincapié. Vitrina, 1989 A frase anterior foi escrita pola artista María Teresa Hincapié, que aproveitou a súa formación teatral para facer …
25 anos do Museo Guggenheim Bilbao: arte e vida
25 anos do Museo Guggenheim Bilbao: arte e vida. O Museo Guggenheim Bilbao este ano chega ao seu aniversario número …
