– Palavra Comum: Conta-nos como vês Galiza, desde a distância de morar há muito tempo em Inglaterra? Como seria uma Galiza Imaginária em que te sentisses cômoda?
– Teresa Barro: Paréceme que a Galiza é un país sen estrear ainda, que ten que se facer a si mesmo e aprender a tecer o seu potencial. Estou en desacordo con esa visión da Galiza Nai, vítima, vencida e maltratada, que preponderou no galeguismo e que continúa no nacionalismo galego. Coido que esa visión é patriarcal e insire pasividade. Eu cheguei á conclusión de que o principal problema da Galiza é o patriarcado e que terá que liberarse del para empezar a ser fiel a si mesma e ás suas posibilidades. Ainda que non hai país no mundo que non sexa patriarcal, eu coido que na Galiza o patriarcado adentrou moi fondo, non sei se por influencia da Igrexa, talvez, ou se poderá haber algunha outra razón. Ese patriarcado abáfaa e tíralle folgos, lévaa a renunciar e a temer a liberdade. Para min a Galiza é unha figura ou entidade espiritual que está ainda sen expresar e sen ¨saír ao mundo¨. Intúo que a mensaxe que dará ao mundo estará relacionada co entendimento do espírito, e que será unha música distinta e de nível elevado.
Un dos efeitos dese patriarcado que, na miña opinión, abafa a Galiza, é a falta de visión do futuro. O patriarcado ancora no pasado e, como non quer que nada mude, aborta o futuro. O pasado é o que manda. Isto é un grave erro que leva ao fatalismo e ao determinismo. Sen entender que o futuro se pode e se debe construir, sexa cual sexa o pasado, nengun país pode ir adiante.
A Galiza que eu ¨vexo¨ e que non me parece unha utopia, senón moi posíbel, é unha Galiza que decida ter unha economia axeitada e pensada para que cada persoa poda estudar o que lle atraia e traballar no que goste, ou, mellor ainda, no que lle apaixone. Isto precisaria cambiar por completo o sistema de ensino, saír da dependencia que insire o patriarcado, cultivar o espírito de independencia, e aceitar que o direito ao traballo é fundamental e que, mesmo por iso, hai que exixir a cada país ou nación que se responsabilice dos seus ¨fillos¨ e que se asegure de que todos eles van encontrar traballo axeitado. Quereria ver unha Galiza con forte agricultura, industria, comercio e redes de comunicación de todo tipo. Paréceme que cando se pensa na economia da Galiza haberia que pensar en como facer o diñeiro e non só en como distribuílo ou gastalo, e que sempre hai que contar non só co que hai, senón co que poderia haber, e estimular ese potencial. Sair do patriarcado quereria dicer tambén deixar atrás o espírito de clan, os tribalismos e iso que se chama ¨individualismo¨, que ven sendo loitar só pola finca dun e por non deixar que lle movan os marcos. Haberia que cultivar a auténtica individualidade, o espírito de amizade e a crenza no ben comun, e aplicar a todo a paixón propria da criación. Todo iso significa amar a liberdade e saber que o futuro ten sempre algo de novo e descoñecido que hai que respeitar e potenciar.
– Palavra Comum: E como é a tua experiência em Inglaterra? Que é o que mais forneceu para a tua pessoa?
– Teresa Barro: Inglaterra foi para min o descobrimento de outro mundo moi distinto do que eu coñecia. Foi o comezo dunha ¨socialización¨ a escala internacional, como a que fai cada persoa cando se ¨socializa¨ e vai descobrindo que hai outros mundos amais do da sua familia. Ainda depois de tantos anos (50) que levo vivendo na Inglaterra, ségueme interesando e até sorprendendo, quizais, sobretudo, por ser tan distinta ao meu país. Cando eu cheguei a Londres por primeira vez, en 1964, encontrei unha Inglaterra na que se notaban ainda muito os golpes da recente perda do imperio e da segunda guerra mundial. A maneira en que asimilaron todo iso foi admirável, muito mais se se compara co mal que se levou a perda do imperio español. Gosto inmenso da seriedade intelectual, de que non sexa fácil dar gato por lebre, da análise e crítica política, social e intelectual continua, do entendemento da história e polo tanto do proprio país, e do espírito de loita, debate e organización, o de saber que hai que dar batallas e estar dispostos a facelo o mellor posíbel. Sei moi ben que lle debo moitísimo do que son a esa experiencia, que foi difícil e que non cambiaria por nada. Inglaterra tambén me serviu de contraste co meu país e iso estimuloume a pensar e ver a Galiza dun xeito distinto a como a veria sen esa experiencia.
– Palavra Comum: Que caminhos (estéticos, de comunicação das obras com a sociedade, etc.) estimas interessantes para a criação cultural hoje -e para a cultura galega, em particular-?
– Teresa Barro: Estimo que todos os camiños de criación son interesantes e necesarios. Creo que na Galiza fai falta análise e crítica en todos os terreos, no das artes tambén. Se algunha vez a houbo, desapareceu. Agora son as universidades as que semellan ter todo o poder para decretar o que está ben, e iso non pode dar bon resultado. Non é desexável que o académico invada e se apropie de todo, porque acaba secando a cultura e a criatividade.
Eu coido que haberia que educar o sentimento, a faculdade do sentir, como se educa o intelecto. Como o patriarcado decretou que o sentimento era feminino e ¨cousa de mulleres¨, ficou sen cultivar. Creo que as artes todas abren a imaxinación e os horizontes e cultivan e refinan o sentimento. Por iso teñen unha importancia fundamental que non se lles recoñece.
– Palavra Comum: Que perspectivas tens sobre a língua galega (e também sobre a sua relação com a Lusofonia)?
– Teresa Barro: Creo que o galego e o portugués son a mesma língua e que, por circunstancias políticas e históricas, ficaron separados. A língua portuguesa seguiu vivindo unha vida normal e espallándose por outros continentes co império portugués. Galiza, en cambio, quedou formando parte do reino de Castela e León, e o galego foi perdendo forza e vitalidade frente ao castelán. Penso que é un desatino afirmar que, nesas circunstancias, o galego seguiu tendo unha vida e unha evolución normal. O que sucedeu co galego teria sucedido en calquer outro país nesas circunstancias históricas, e non foi culpa de ninguén. Botarlle a culpa dun proceso que levaba moitos séculos en marcha ao réxime de Franco, ou a que os pais da Galiza rural non querian que os fillos falasen galego, paréceme un disparate histórico e unha negación da realidade. Comparar a situación da Galiza coa da Catalunya paréceme outro grave erro histórico: os cataláns seguiron falando o catalán porque non formaron parte do reino de Castela e seguiron facendo a sua vida, mentres que Galiza quedou incorporada a Castela e, amais, separada de Portugal, considerado traidor na España ¨unificada¨ por se ter independizado da ¨nai patria¨. Portugal virou o inimigo desprezado, e ese inimigo desprezado tiña a língua que se falaba na Galiza. Isto tivo que influir muito, muitísimo, na imaxen que na Galiza se tiña da língua galega, e, que eu saiba, non está estudado. Non acredito nese auto-odio ao que se atribúe o abandono da língua e, ainda que creo que ter língua propria é unha riqueza e que val a pena defendela e potenciala, penso que haberia que analizar o asunto sen negar realidades e sen ¨orgullo de familia¨. A língua é importante, mas ás veces semella que se Galiza falase galego xa non habia mais problemas de nada. Nengunha língua ten forza abondo para facer un país e Galiza, ainda que perdese a língua, teria unha forte personalidade, como a teñen Irlanda ou Escócia a pesares de que perderon o gaélico e falan o inglés. Ás veces sospeito que o da língua virou unha evasión e que non deixa pensar en outras cousas.
Cando se oficializou a língua galega e se meteu no ensino non se quixo admitir a realidade de que esa língua non podia estar en bon estado, ao ter ficado cada vez mais isolada no meio rural e en mans de persoas con pouca cultura. Nesas condicións, o lóxico era que non adquirise recursos e vocabulario moderno, e que a língua perdese vida e criatividade. Esta perda de recursos segue hoxe, a pesares do ensino e a oficializacion. O galego está contaminadísimo de castelán (e agora de inglés), até o ponto de que é mais castelán disfrazado de galego que outra cousa. A fonética galega que eu ouvin de moi nova nas aldeias isoladas era igual á do portugués. Esa fonética formaba parte do que entón xa se chamaba, con desprezo, ¨gallego cerrado¨. Esa fonética galega perdeuse e non se fixo nada por recuperala. O resultado é que agora o galego se fala con fonética castelá, con vogais mais fechadas que as do castelán. A fonética galega segue viva no portugués e haberia que imitala e aprendela para falar galego. O galego quedou con pouco vocabulario, nen novo (hai en galego vocabulario automobilístico, por exemplo, ou médico, ou técnico?) nen vello. Non se insulta en galego, e non porque falte vocabulario niso, e é cousa sabida entre os estudosos da relación entre duas ou mais línguas que, á hora de insultar, hai unha forte tendéncia a acudir á verdadeira língua dun, ainda que habitualmente se fale outra. Que ¨gilipollas¨ sexa insulto habitual entre nacionalistas galegos dá ideia do estado en que se encontra o galego e do pouco que se cuida. E tambén o de que todas as frases e expresións novas veñan do castelán e non xurda nengunha en galego. O lóxico seria acudir ao portugués para curar ao galego e pólo ao día, mas para iso haberia que cambiar a mentalidade e renunciar a entrar no mundo da língua portuguesa con espírito imperial, de que o idioma é ¨noso¨, sen ter en conta o que pensen ou sintan os que falan portugués, aos que o galego (o que agora apreséntase como galego) parécelles castelán mal amañado. Para min é un exemplo do patriarcado que impera na Galiza a afirmación de que o galego é o pai do portugués, é dicer, o patriarca con direito a mandar en todos. Coido que a língua galega precisa cultivo cuidadoso e axeitado e que o que se está facendo é negarse a ver a doenza e non aplicarlle remédio.
– Palavra Comum: Como é a tua experiência como tradutora?
– Teresa Barro: Para min a tradución é música, a interpretación dunha partitura, e iso tanto se é traducion ¨aburrida¨, de documentos, que é a que fago profesionalmente, como se é literaria. En todo o estado español, e na Galiza tambén, non se aprecia a tradución nen se entende que traducir é unha arte, e confúndese con descifrar outro idioma. Todo o mundo pensa que con saber outro idioma xa se sabe traducir, que ven sendo como crer que con saber algo de solfexo xa se sabe tocar o piano. A ¨loita¨ entre duas línguas que hai sempre no proceso de tradución é fascinante: hai que entrar a fondo e con grande sensibilidade na língua extranxeira da que se traduce, mas hai tambén que oporlle resistencia para non se deixar levar por ela. A min traducir descánsame a mente, supoño que porque é escreber, mas sen o pánico que me entra cando escrebo as miñas cousas, onde sempre penso que non me van sair.
– Palavra Comum: Fala-nos da tua visão sobre o feminismo… Tens trabalhado, mais em concreto, sobre a figura de Rosalía. Como a vês na actualidade?
– Teresa Barro: Cando eu pensaba nos asuntos das mulleres antes de ¨descobrir¨ e analizar o patriarcado, sempre chegaba a un ponto en que non cadraban algunhas das pezas. Depois, cando vin que fora o patriarcado o que decretara a inferioridade das mulleres e do feminino para estabelecer xerarquia e ditadura xa desde que nascíamos, as pezas todas encaixaron perfeitamente. Iso mudou algo o meu pensamento feminista e ampliouno.
Penso que se non saímos dese patriarcado que rexe o mundo desde tempos inmemorais, as mulleres, por muito que consigan dentro do sistema, seguirán reducidas e inferiorizadas, e que a sociedade patriarcal buscará a maneira de telas prisioneiras. O patriarcado decretou a superioridade dos homes e a inferioridade das mulleres para que o autoritarismo e a inxustiza que se aprenden na familia se repitan logo en todas as estruturas da sociedade e parezan naturais e de orixe divina. A cuestión era estabelecer superioridade e inferioridade nata e irremisível. Paréceme que, ainda que as mulleres consigan mais igualdade, mentras sigamos no patriarcado as estruturas seguirán funcionando contra elas. Penso tambén que na sociedade patriarcal, os homes, ainda que ¨superiores¨, están amputados e presos no papel decretado para eles, e que o masculino está igual de falseado que o feminino.
Paréceme fundamental, para que as cousas muden, que haxa algunhas mulleres, ou muitas, que escollan dedicarse con paixón a outras cousas que non sexan a familia e a maternidade. Nestes momentos vexo mulleres que precisan atender a todo sen a mínima tranquilidade, e que están divididas por dentro e non saben o que queren, porque a sociedade, que non vai deixar que abandonen o papel de cuidadoras da familia e de nais ¨patriarcadas¨, dilles que poden e deben telo todo. Tambén seria fundamental que as mulleres entendesen a maternidade como un labor de criación e educación, e non de reprodución automática da sociedade estabelecida. Espero, e estou segura de que vai ser así, que nalgun momento as mulleres deixen de colaborar co patriarcado e de admirar o mundo ¨masculino¨ e se atrevan a facer as cousas de outro xeito.
Para min o feminismo non se centra só nos problemas das mulleres, senón na potenciación do feminino auténtico, non do imposto e falseado polo patriarcado. Penso que o decreto de que o feminino era inferior ao masculino amputou ao mundo e á sociedade humana. O patriarcado quer un mundo de mando e submisión, de absorción e anulación do ¨outro¨, e para min forma parte do feminismo loitar contra iso. Aspiro, como feminista, a que o feminino teña forza e se manifeste sen medo. E isto paréceme de importancia primordial para que o mundo funcione mellor.
En relación a Rosalía, sempre afirmei que foi unha grande feminista, e até coido que escrebin un artigo hai muito tempo que se titulaba ¨Rosalia feminista¨. Eu non creo nos catecismos de nengun tipo, nos feministas tampouco, e penso que non pode haber unha definición única do que é ser feminista. Unha figura como a de Rosalia puido parecer ¨atrasada¨ porque non se axustaba aos cánones de certo tipo de feminismo, mas ser escritora ¨seria¨ no século dezanove, e non cantar ¨ás pombas e ás frores¨, era xa feminista en cuanto que ninguén cria que fose oficio de mulleres e que estas puidesen aportar nada. Esa foi a razón de que moitas escritoras do dezanove escollesen publicar con pseudónimo masculino, para que as tomasen en serio. Rosalia tivo a grande valentia de apresentarse como muller, e de usar con forza o sentimento e a emoción sabendo que iso levaria a que a acusasen de ¨sentimentalismo¨. Penso que ainda non está recoñecida a figura de Rosalia como debera.
– Palavra Comum: Es a autora de um livro sobre astrologia. Comenta-nos o que achas interessante sobre ela…
– Teresa Barro: A Astroloxia sempre foi parte importante da miña vida e semellaria que nascin con ela dentro, pois que non lembro que en nengun momento a descobrise. Desde moi nova andaba procurando e lendo con paixón todo o que habia sobre ese tema, en revistas, livros ou onde fose. Logo tiven a oportunidade de estudala en serio, en Londres, na Faculty of Astrological Studies, nuns estudos que me apaixonaron e me descobriron un mundo novo que nen sospeitaba que existise. A partires deses estudos vin a Astroloxia como a matemática do espírito, en cuanto que é, entre outras cousas, un sistema que ensina como funciona o espírito. Vin, por exemplo, con grande claridade, que todos nascemos cunha ¨partitura¨ que temos que aprender a ¨tocar¨, que cada un de nós nasce como un instrumento musical en bruto que hai que aperfeizoar, e que se non se fai esa tarefa individual e importantísima, logo nas relacións cos demais e co mundo e a vida vaise desafinar e actuar a destempo, ou querendo destacar mais que ninguen ou renunciando a facerse a un mesmo. A Astroloxia axudoume muito tambén a entender o masculino e o feminino e a interacción e relación entre esas duas enerxias. Para min, a Astroloxia é pura beleza, como a música ou a poesía. A Astroloxia forma parte integral da miña vida, non hai día que non analice ou pense nalgo astrolóxico, e axudoume a coñecerme a min mesma no sentido en que os filósofos dician que habia que facelo, e a entender a vida e o mundo e saber de onde ven o vento en cada momento.
– Palavra Comum: Que projetos tens e quais gostarias chegar a desenvolver?
– Teresa Barro: Nestes momentos estou moi centrada en escreber e en facelo sobretudo nos meus blogs (Desde Albion para Galiza e Viento de marzo), que me permiten unha grande liberdade que aprecio muitísimo. E logo, o que veña… Estou sempre disposta a empezar cousas novas e a miña vida está en xeral marcada polo repentino e inagardado: todo, o pensamento e a acción, semella vir como un lóstrego.
– Palavra Comum: Que achas de Palavra Comum? Que gostarias de ver também aqui?
– Teresa Barro: Gosto muito en Palavra Comun da liberdade que se adiviña e a falta de imposición de nengun tipo que semella ter. Véxolle alento criativo e poético, e iso é moi importante. Talvez seria interesante que tivese algunha sección de debate, e quero dicer de debate auténtico (que fai muita falta no noso país), con argumentacións e sen partir de que hai que gañar e impor a opinión propia, con ánimo de ver e analizar os asuntos desde distintos ángulos e partindo de que a verdade hai que procurala todo o tempo, que custa muito aproximarse a ela, e que hai que facer ese esforzo entre todos con ánimo de aprender e aperfeizoar. Mas isto si que me parece unha utopia nun país no que por debate se entende non deixar falar aos demais e eliminar ao oponente. Estou segura de que, mesmo porque Palavra Comun ten alento criativo, irán xurdindo temas novos e interesantes.
You might also like
More from Entrevistas
Tono Galán expus na Corunha | Alfredo J. Ferreiro
Tono Galán (A Corunha, 1967) é um artista corunhês muito polifacético que, embora se esteja agora a dedicar fundamentalmente à …
José-Mª Monterroso Devesa: as suas e as nossas teimas | Alfredo J. Ferreiro
Em dezembro de 2023 aproveitamos a oportunidade de parabenizar o amigo José-Mª Monterroso Devesa pela publicação do seu último livro, …
