CARTA Á MOCIDADE (13)
Estas páxinas apareceron nun folleto que se puxo á venda o 14 de decembro de 1897.
Como vía que ningún xornal aceptaría os meus artigos e desexoso, ademais, de ser absolutamente libre, proxectei continuar a miña campaña mediante unha serie de folletos. Primeiramente, tiven a idea de lanzalos un día determinado, regularmente, un por semana. Logo, preferín ficar amo das datas de publicación, de maneira que puidese escoller as miñas horas, para intervir soamente sobre os temas e soamente os días que me parecesen útiles.
Onde ides, mozos, onde ides, estudantes que corredes en grupos polas rúas a vos manifestar en nome das vosas iras e dos vosos entusiasmos, sentindo a necesidade imperiosa de lanzardes publicamente o berro das vosas conciencias indignadas?
Ides protestar contra algún abuso de poder, ofenderon a necesidade de verdade e de equidade, aínda ardente nas vosas almas mozas, ignorantes do acomodamento político e das covardías cotiás da vida?
Ides reparar unha inxustiza social, pór a protesta da vosa vibrante mocidade na balanza desigual onde se pesan falsamente a sorte dos afortunados e a dos desherdados deste mundo?
Ides, para defenderdes a tolerancia e a independencia da raza humana, asobiar algún sectario da intelixencia, de cachola estreita, que pretendeu conducir as vosas mentes liberadas cara ao antigo erro proclamando a bancarrota da ciencia?
Ides berrar, baixo a ventá dalgún personaxe esquivo e hipócrita, a vosa fe invencíbel no porvir, nese século vindeiro que representades e que debe realizar a paz do mundo en nome da xustiza e do amor?
– Non, non!, imos poupar un home, un ancián, que despois dunha longa vida de traballo e de lealdade, imaxinou que podía apoiar impunemente unha causa xenerosa, querer que a luz se fixese e que un erro fose reparado, pola mesma honra da patria francesa!
Ah!, cando eu era novo, vin como se estremecía o Barrio Latino coas orgullosas paixóns da mocidade, o amor á liberdade, o odio á forza bruta que esmaga os cerebros e oprime as almas. Vino, baixo o Imperio, entregado de cheo á súa esforzado labor de oposición, ás veces mesmo inxusto, mais sempre nun exceso de libre emancipación humana. Asubiaba os autores gratos ás Tullerias, maltrataba os profesores cuxo ensino lle semellaba sospeitoso, alzábase contra calquera que se declarase a favor das tebras e da tiranía. Nel ardía o lume sagrado da fermosa loucura dos vinte anos, cando todas as esperanzas son realidade, cando o mañá aparece como o seguro triunfo da Cidade perfecta.
E se nos remontamos máis atrás nesta historia das paixóns nobres que sublevaron á mocidade das universidades, veriámola sempre indignarse ante a inxustiza, estremecerse e sublevarse polos humildes, os abandonados, os perseguidos, contra os feroces e os poderosos. Manifestouse a favor dos pobos oprimidos, apertou a causa de Polonia, de Grecia, tomou a defensa de todos os que sufrían, de todos os que agonizaban baixo a brutalidade dunha multitude ou dun déspota. Cando se dicía que o Barrio Latino ardía, podíase estar seguro de que había detrás algunha chama de xustiza xuvenil, allea ás precaucións, a facer do entusiasmo unha obra do corazón. E que espontaneidade entón, que río desbordante polas a correr rúas!
Sei ben que hoxe o pretexto continúa a ser aínda a patria ameazada, entregada ao inimigo vencedor por unha banda de traidores. Soamente, pregúntoo, onde se achará a clara intuición das cousas, a sensación instintiva do que é verdade se non é nestas almas mozas, nestes mozos que nacen á vida política, de que ninguén debería escurecer a súa recta e boa razón. Que os políticos, estragados polos seus anos de intrigas, que os xornalistas, desequilibrados por todos os compromisos do oficio, poidan aceptar as máis impúdicas mentiras, facer a vista gorda ante abafadoras evidencias, é explicábel e comprensíbel. Mais ela, a mocidade, moi gangrenada debe estar xa para que a súa pureza, o seu candor natural, non recoñeza a simple vista en medio dos inaceptábeis erros e non se enfronte directamente ao que é evidente, ao que é luminoso como a luz do día!
Non hai historia máis simple. Un oficial foi condenado e a ninguén se lle ocorre sospeitar da boa fe dos xuíces. Castigárono seguindo os ditados da súa consciencia, baseándose en probas que coidaron certas. Logo, un día, acontece que un home, varios homes, teñen dúbidas, e acaban por convencerse de que unha das probas, a máis importante, a única cando menos na que os xuíces se apoiaron publicamente, foi falsamente atribuída ao condenado, e que non hai dúbida de que esa proba é da man doutro. E dino, e ese outro é denunciado polo irmán do prisioneiro, cuxo estrito deber era facelo; e así, forzosamente, comeza un novo proceso que debía conducir á revisión do primeiro caso, se houbese condena. Non está todo isto perfectamente claro, non é xusto e razoábel? Onde ven aquí a maquinación, o negro complot para salvar un traidor? Simplemente desexamos, quen o nega?, que o traidor sexa un culpábel e non un inocente que expía o crime. Xa o teredes, ao voso traidor, e só se trata de que vos entreguen o auténtico.
Non 
debería bastar un pouco de sentido común? A que móbil obedecerían os homes que perseguen a revisión do Caso Dreyfus? Descartade o antisemitismo estúpido, cuxa feroz monomanía non ve aquí máis que un complot xudeu, o ouro xudeu, que se esforza en substituír no infame calabozo a un xudeu por un cristián. Isto non se ten de pé, as inverosimilitudes e as imposibilidades derrúbanse unha tras outra, nin todo o ouro do mundo podería comprar certas consciencias. É necesario chegar á realidade, que é a expansión natural, lenta, invencíbel de todo erro xudicial. A historia é iso. Un erro xudicial é unha forza en marcha: homes con consciencia son conquistados, axexados, entréganse cada vez máis obstinadamente, arriscan a súa fortuna e a súa vida para que se faga xustiza. E non hai outra explicación posíbel ao que hoxe está a acontecer, o resto non son máis que abominábeis paixóns políticas e relixiosas, non son máis que un torrente rebordado de calumnias e inxurias.
Mais, que escusa tería a mocidade se as ideas de humanidade e de xustiza se debilitasen por un instante nela? Na sesión do 4 de decembro, unha Cámara francesa cubriuse de oprobio ao votar unha orde do día «que condena os instigadores da odiosa campaña que perturba a consciencia pública». Dígoo en voz alta, para o futuro que me lerá, semellante voto é indigno do noso xeneroso país e ficará como unha mancha imborrábel. «Os instigadores» son os homes con consciencia e valentía que, seguros dun erro xudicial, o denunciaron para que se repare, na convicción patriótica de que unha gran nación onde un inocente agoniza entre torturas, sería unha nación condenada. A «odiosa campaña» é o berro de verdade, o berro de xustiza emitido por eses homes, é o empeño con que desexan que Francia fique, diante dos pobos que a ollan, a Francia humana, a Francia que logrou a liberdade e que impartirá xustiza. E, védeo, a Cámara cometeu seguramente un crime, porque corrompeu mesmo á mocidade das nosas universidades e esta, enganada, extraviada, desbocada polas nosa rúas, a se manifestar, cousa nunca vista, contra o que hai de máis orgulloso, de máis valente, de máis divino na alma humana!
Despois da sesión do Senado, o día 7, falouse do afundimento do señor Scheurer-Kestner. Oh, si, que afundimento no seu corazón, na súa alma! Imaxino a súa angustia, o seu tormento, ao ver como se derruba ao seu redor todo o que amou da nosa República, todo o que axudou a conquistar para ela no gran combate da súa vida: a liberdade, primeiro, logo as barís virtudes da lealdade, da franqueza e da coraxe cívica.
É un dos últimos da súa ilustre xeración. Baixo o Imperio soubo o que era un pobo sometido á autoridade dun só e se consumía de febre e de impaciencia, a boca brutalmente ameazada diante das inxustizas. Co corazón rachado, viu as nosas desfeitas, soubo as causas, todas orixinadas pola cegueira e a imbecilidade despóticas. Máis tarde, foi dos que traballou con maior sabedoría, con maior enerxía para erguer o país dos seus entullos, para lle devolver o seu lugar en Europa. Procede dos tempos heroicos da nosa Francia republicana e imaxínome que podía acreditar que fixera unha obra boa e sólida: o despotismo expulsado para sempre, a liberdade conquistada, refírome sobre todo a esa liberdade humana que permite a cada consciencia afirmar o seu deber en medio da tolerancia das outras opinións.
Si! Todo puido conquistarse, mais todo volve estar por terra máis unha vez. Ao seu redor, dentro del, non hai máis que ruínas. Ser posuído pola necesidade de verdade é un crime. O horríbel despotismo retornou, a máis dura das mordazas volve estar outra vez nas bocas. Non é a bota dun César que esmaga a consciencia pública, é toda unha Cámara que censura aos que aperta a paixón do xusto. Prohibido falar! Os puños esmagan os labios dos que defenden a verdade, amotínase as masas para que reduzan os illados ao silencio. Nunca se organizara unha opresión tan monstruosa, utilizada contra a libre discusión. E reina o máis vergoñento terror, os máis valentes convértense en covardes, ninguén se atreve a dicir o que pensa por medo a ser denunciado como vendido e traidor. Algúns xornais que continúan a ser honrados humíllanse perante os seus lectores, que acabaron por entolecer con tantas estorias estúpidas. E ningún pobo, acho, atravesou un momento máis confuso, máis lamacento, máis angustiante para a súa razón e para a súa dignidade.
Por tanto, é verdade, todo o leal e gran pasado do señor Scheurer-Kestner debeu afundirse. Se aínda acredita na bondade e na equidade dos homes, é que posúe un sólido optimismo. Dende hai tres semanas arrástrano cada día pola lama porque comprometeu a honra e a alegría da súa vellez, por querer ser xusto. Non existe angustia máis dolorosa para un home honrado que sufrir martirio por mor da súa honradez. Asasínase nese home a fe no mañá, envelénase a súa esperanza; e se morre di: «Acabouse, xa non hai nada, todo o que fixen de bo vaise comigo, a virtude só é unha palabra, o mundo é só escuridade e baleiro!»
E para aldraxar o patriotismo elixiuse a este home, que é, nas nosas Asembleas, o último representante de Alsacia-Lorena! El, un vendido, un traidor, un ofensor do noso exército, cando o seu nome debería bastar para tranquilizar as máis sombrizas inquietudes! Sen dúbida, cometeu a inxenuidade de pensar que a súa calidade de alsaciano, a súa fama de ardente patriota serían a garantía mesma da súa boa fe nas súas delicadas funcións de xusticeiro. Se el se ocupaba deste caso, non significaba que unha pronta conclusión lle semellaba necesaria para a honra do exército? Deixade o caso arrastrarse máis semanas, intentade afogar a verdade, rexeitade a xustiza e veredes se non seredes a risa de toda Europa, se non situaredes Francia á cola das nacións.
Non, non! As estúpidas paixóns políticas e relixiosas non queren comprender nada, e a mocidade das nosas universidades dá ao mundo o espectáculo de ir poupar o señor Scheurer-Kestner, o traidor, o vendido, que aldraxa o exército e compromete a patria!
Ben sei que os mozos que se manifestan non representan a toda a mocidade, e que un centenar de alborotadores pola rúa na rúa fan máis ruído que dez mil traballadores pensativamente encerrados na súa casa. Mais cen alborotadores xa son de máis, e que síntoma desolador que semellante movemento, por reducido que sexa, poida, nestes momentos, producirse no Barrio Latino!
Mozos antisemitas. Existen, xa que logo, esas cousas? Existen cerebros novos, almas novas desequilibradas por este imbécil veleno? Que tristeza, que inquietude para o século XX que se vai iniciar? Cen anos despois da Declaración dos Dereitos do Home, cen anos despois do acto superior de tolerancia e de emancipación, volvemos ás guerra de relixión, ao máis odioso e ao máis necio dos fanatismos. E isto compréndese en homes que xogan o seu papel, que teñen que manter unha actitude e satisfacer unha ambición voraz. Mais nos mozos, nos que nacen e empurran para que se desenvolvan todos os dereitos e todas as liberdades cos que soñaramos resplandecería o próximo século! Son os traballadores que esperabamos e velaí que se declaran xa antisemitas, é dicir, comezarán o século masacrando todos os xudeus porque son concidadáns doutra raza e doutra fe! Bo inicio para a cidade dos nosos soños, a cidade de igualdade e de fraternidade! Se a mocidade chegase a ese extremo, sería para botarse a chorar, para negar toda esperanza e felicidade humanas!
Oh mocidade, mocidade! Rógocho, pensa na gran tarefa que te espera. Es a futura obreira, ti porás os alicerces deste século próximo que, estamos convencidos, resolverá os problemas de verdade e equidade formulados polo século que se acaba. Nós, os vellos, os maiores, deixámoste o formidábel cúmulo das nosas investigacións, moitas contradicións e escuridades talvez, mais certamente tamén te deixamos o esforzo máis apaixonado que nunca século algún realizara á procura da luz, os documentos máis honestos e máis sólidos, os propios alicerces deste vasto edificio da ciencia que debes continuar a construír a prol da túa honra e da túa felicidade. E só te demandamos que sexas aínda máis xenerosa, máis libre de espírito, que nos superes co teu amor pola vida pacífica, dedicando o teu esforzo ao traballo, esa fecundidade dos homes e da terra que por fin saberá lograr que abrolle a desbordarte colleita de alegría baixo o resplandecente sol. E nós cederémosche fraternalmente o lugar, felices de desaparecer e descansar da nosa parte de labor no bo soño da morte, se sabemos que continuarás e realizarás os nosos soños.
Mocidade, mocidade! Lembra os sufrimentos de teus pais, as batallas terríbeis que tiveron que vencer para conquistar a liberdade da que agora gozas. Se te sentes independente, se podes ir e vir á túa vontade, dicir na prensa o que pensas, ter unha opinión e expresala publicamente, é porque teus pais contribuíron coa súa intelixencia e no seu sangue. Non naciches baixo a tiranía, ignoras o que é espertar cada mañá coa bota dun amo no teu peito, non combatiches para escapar ao sabre do ditador, á lei falaz do mal xuíz. Agradécello a teus pais e non cometas o crime de aclamar a mentira, de alinearte coa forza bruta, a intolerancia dos fanáticos e a voracidade dos ambiciosos. A ditadura chegou ao seu fin.
Mocidade mocidade! Mantente sempre preto da xustiza. Se a idea de xustiza se escurecese en ti, caerías en todos os perigos. E non che falo da xustiza dos nosos Códigos, que non é máis que a garantía dos vínculos sociais. Por suposto, hai que respectala, pero existe unha noción máis elevada de xustiza, a que estabelece como principio que todo xuízo dos homes é falíbel e que admite a posíbel inocencia dun condenado sen por iso insultar aos xuíces. Non aconteceu aquí unha aventura que debe indignar a túa acesa paixón polo dereito? Quen se erguerá para esixir que se faga xustiza se non ti, que non estás mesturada nas nosas loitas de intereses e de persoas, que non te empeñaches nin comprometiches en ningún asunto turbio, que podes falar alto, con toda honestidade e boa fe?
Mocidade, mocidade! Sé humana, sé xenerosa. Aínda que nos equivoquemos, fica connosco cando dicimos que un inocente sofre unha pena atroz e que o noso corazón indignado se nos rompe de angustia. Abonda con admitir por un instante o posíbel erro fronte a un castigo tan desmesurado para que se encolla o corazón e deiten as bágoas. Certo, os carcereiros son insensíbeis, mais ti, ti que aínda choras, ti a quen deben afectar todas as miserias, ser adicta a todas as piedades! Por que non realizas este soño cabaleiresco, se hai nalgures un mártir que sucumbe baixo o odio, de defender a súa causa e de liberalo? Quen, se non es ti, tentará a sublime aventura, se lanzará nunha causa perigosa e soberbia, enfrontarase a un pobo en nome da xustiza ideal? Non te avergoña, en fin, que sexan anciáns, vellos, os que se apaixonen, os que cumpran a túa tarefa de xenerosa loucura?
Onde ides, mozos, onde ides, estudantes que tripades as rúas manifestándovos, enarborando en medio das nosas discordias o valor e a esperanza dos vosos vinte anos?
– Imos loitar pola humanidade, pola verdade, pola xustiza!
NOTA
(13) Os tres textos traducidos aquí están tirados de Émile Zola, La verité en marche, París, Flammarion, 1969, edición de Colette Becker.
NOTA DE PALAVRA COMUM: a fotografia de Émile Zola procede da Wikipédia.
You might also like
More from Crónicas
XIIº Encontro de Escritores de Língua Portuguesa
Entre os dias 5 e 8 de setembro tive a honra de representar a Galiza em Cabo Verde no XIIº …
Primeira Crónica desde Xai Xai: a chegada
Participação de poetas da Galiza no VII Festival Internacional de Poesia de Xai-Xai, Gaza, Moçambique Primeira Crónica desde Xai Xai: a …
