PREFACIO
Un rostro de trazos masculinos, dunha fealdade de pobo, marcada «a machadazos» no corazón dunha madeira máis dura que o granito, máscara de Euménides iluminada polos máis fermosos ollos do mundo, por ollos de tenrura e de nitidez; unha fronte oval, de poeta ou de profeta, e, rudamente implantado nas tempas virís, unha fita cargada de cabelos grises; unha cabeza enérxica, a pesar da pata de galo aberta nas comisuras das pálpebras e lazos de engurras que o tempo esculpiu, tal aparece, no declive da súa idade, a que as gacetas capitalistas chamaban a «Virxe vermella», os seus amigos a «Boa Louise», Clémence-Louise Michel, bastarda gloriosa dun escuro fidalgote da Campagne, o marqués de Vroncourt.
Non obstante a falta de mocidade e de beleza, no canto de degradar o estilo desta nobre figura, exaltaba o carácter descritivo desta nobre figura, a súa soberbia e dolorosa personalidade. O que os pintores mundanos, os cronistas de salón non deixarían de atopar repugnante, esaxerábase polo esforzo dos anos. Eran os trazos excesivos á maneira de Zurbarán ou de Herrera o Vello. Fealdade, certamente, mais fealdade á Mirabeau, á Rienzi, á Danton, fealdade que subxuga ás multitudes, tanto se ilumina de espírito, coa irradiación da chama interior, tanto brilla de xenio e de bondade.
No seu álbum sobre O Asedio e a Comuna, Armand Dayot dá dous retratos de Louise: un data de 1871, o outro de 1901: ademais, unha fotografía tomada nos Chantiers, despois da condena da heroína. Aínda que pasasen trinta anos entre as dúas imaxes, sería difícil datalas se o hábil historiador non engadira un irreprochábel comentario. E Cando André Gill quere dar de Louise unha caricatura, copia, esaxerándoo apenas, o retrato que os xornais iconográficos popularizaron, o tipo non admite moitas variantes.
Cara a 1870, a valente rapaza non difería moito do que era aínda durante a viaxe de propaganda en que a morte veu fechar para sempre os seus labios elocuentes.
En cada unha das súas efixies achamos as mesmas liñas esenciais. Vibrante e espléndido, o nariz redondéase na punta, indicio de bondade. Un lixeiro prognatismo salienta o labio inferior. Todo o carácter da enorme boca, de labios mordentes, dá a vez unha singular mestura de dozura e de desprezo. A cabeleira cortada á altura da caluga cae en mechas grisallas que comparte, no fronte, unha raia á maneira das mulleres de Balzac. O talle é alto, chato, sen a liña sinuosa requirida por Hoggart; a osamenta, pesada como convén a un ser capaz de asumir as máis rudas cargas. Semellantes a eses Cristos sen belezas, soñados pola ortodoxia da Idade Media, cuxas costas tortuosas portaban a miseria humana e, seica, de poñente ao levante, todos os pecados do Universo.
Cos seus trazos estragados, as súas olladas entusiastas, a chama de ouro dos seus ollos negros, o rostro de Louise Michel non era o simulacro evocador das penas que a burguesa tiranía decreta contra os independentes e os misericordiosos: calumnia, exilio, prisión e, esa arma dos covardes, a fame que reduce aos máis altivos, envorca o seu orgullo?
Un xesto doutoral, estigma de pedagoxía, un verbo á vez sarcástico e caloroso, logo, sen esforzo, un riso infantil semellante ao do «pobre Lélian» (4), velaí para completar o parecido físico da Grande Rebelde, evanxelista de amor e de razón, na que sesenta anos de apostolado e de miseria non debilitaran nin a intelixencia nin diminuíran o seu corazón.
Engadide os toques pintorescos: un sombreiro de membro do Exército de Salvación ou de cuáquera con, na saia negra de loito eterno, unha chaqueta de pel regalada –a título de propaganda– polo vello saltimbanqui Boubou de Rochefort (5), teredes o vestido que completa a fisionomía e fai un con ela.
Guerreira, nos días de combate ofrece xenerosamente a súa vida cada vez que tal sacrificio lle parece necesario para o triunfo da Idea. En Versalles, nos días sanguentos que seguiron á Comuna, o membros do 6º Consello de guerra diante do cal a ilustre muller berrou o seu odio e o seu desprezo, coñecendo o amor que tiña a Ferré, fixérona testemuña da súa execución. Mais a irmá do «comuneiro», como Louise, condenada á deportación e morta de tuberculosa, non tiña outra amiga. E Louise sobreviviu para adozar a atroz agonía da pobre rapaza, para darlle, na terra de exilio, algo aínda patria ausente e do fogar perdido.
Deportada a Caledonia, no momento en que ía ser arrancada aos seus compañeiros e conducida cara a unha prisión menos rigorosa, fixo que o seu carcereiro non cumprise as ordes que recibira, disposta a saltar ao mar se non a conducían xunto cos forzados da Comuna, os seus amigos.
Perante o Consello de guerra, as súas respostas son sublimes, impoñen a admiración aos seus adversarios menos imparciais. Involuntariamente fan pensar na Pucelle, confundindo aos seus acusadores. Mais a visionaria de Domrémy, portavoz dos xograres franciscanos, baseaba a súa coraxe na absurda fe no sobrenatural, mentres que Louise non ten outro apoio que a razón, o dereito, o amor da verdade. E polo que toda a variedade de «hipócritas» colocan «a boa Louise» por debaixo de Xoana de Arco.
No tempo das represalias, os fusís disparan sós. Xa Ferré, Bourgeois, Rossel (6) pagaran a súa débeda á vinganza dos fartos. Cando chegou a vez do seu xuízo, Louise, invitada a valerse dos seus medios de defensa, respondeu:
«O que vos reclamo é o paredón de Sartoy onde xa caeron os nosos irmáns: hai que suprimirme da sociedade. Dixéronvos que o fagades. Pois ben, teñen razón. Porque semella que toda corazón que loita pola liberdade non ten dereito hoxe máis que a un pouco de chumbo, eu reclamo a miña parte!».
Hai, en verdade, algo máis orgulloso no mundo? Que heroínas, Ximena (7) ou Porcia (8), pronunciaron nunca tan firmes discursos? Hai máis augusta vítima entre todos os que, morrendo pola xustiza, ofreceron o seu sangue en nome dos oprimidos?
Mais, para o militante non soan as horas épicas todos os días. Louise coñeceu tamén horas de tregua, malia o seu corazón de apóstolo e de soldado.
Ora, neses descansos precarios, a vocación renace, maniféstase imperiosamente. Despois da loita, a propaganda, e a institutriz despois da guerreira. A amazona lembra os seus diplomas. Como en Vroncourt, país da súa infancia, como no pensionado de Batignolles, onde Louise deu os seus primeiros pasos na «puericultura», como na illa perdida onde o seu celo educaba os meniños canacas, por todas as partes do desexo de propagar a luz embriagou este gran corazón. Tantas virtudes, tanta xenerosidade suprema, non tiñan nada de pedante ou de impertinente. A santa laica humanizábase do mellor grado, amaba rir, vivía ese «espírito de alegre pobreza» que Proudhon considera como o indicio máis alto da civilización. Tiña a «loucura da bondade» como os místicos do século XIII tiveron a loucura da Cruz. Amaba, despoxábase para todos, daba en pleno invernos os seus chaquetóns aos pobres, non gardaba nada para si, nin tiña outro ben que as esmolas que prodigaba co máis orgulloso pudor, outra necesidade que a comida das súas bestas: cans, gatos, papagaios, aves de todo tipo que coidaba como un rabaño de nenos.
Esta Walkiria non era feminista. Mesmo se moqueaba bastante alto, cunha ironía acerba, dos «oradores» emperiquitados que reclaman dereitos políticos en nome do «sexo débil», tanto cambiou a óptica desde 1848. Esta solitaria, independente e forte, estimaba que a muller é un ser «protexido» cara ao cal o home non ten só deberes, senón dereitos. Non discutía os méritos da viña, mais xulgaba indispensábel darlle un tutor para que frutificase. Odiaba o malthusianismo, porque sempre se é o reaccionario de alguén. Non querendo «crear a dor», permaneceu virxe, estimando que é o único medio limpo de non ter fillos.
Compuña versos, versos grandilocuentes, torrenciais e románticos; pasticheaba os ritmos de Hugo, non sen mesturar incorrección e achados. Muller de acción, non abundaba en imaxes. O mundo exterior só vive para os contemplativos.
Mais a fe libertaria, a elocuencia, a rebelión xenerosa brillaban nos seus poemas como en cada un dos seus discursos. Animaba no que a retórica de Victor Hugo, espida da súas ricas metáforas e da súa brillante esaxeración, ten de baleiro, de artificial e de artificial.
A boa Louise non foi unha axuntadora emérita de sílabas, non se divertía cos xogos da lingüística e da prosodia. Cantou os himnos de amor, de guerra, durante as horas de tranquilidade, ao regreso do exilio na sombra dos calabozos, estes poemas que recollen hoxe os superviventes que a amaron, a falta de curiosidades métricas, de fantasías e de arte transcendental, ademais da lembranza dunha augusta memoria, portan tamén grandeza e nobreza para obter todos os sufraxios.
Que as súas voces, as súas voces ardentes e sinceras nos consolen e nos reconforten! Que nos ensinen, como o exemplo da «boa Louise», como cada un dos seus discursos, a non querer, a non amar outra cousa que a verdade, o ben e, a pesar dos infortunios, a nunca desesperar do Ideal.
Laurent Tailhade, 17 de outubro de 1905.
O TRIUNFO DA DOMESTICIDADE
As outras partes do mundo teñen monos.
Europa ten os franceses. Isto compensa.
Arthur Schopenhauer.
Na eleutheria de vendimario, as clases dirixentes danse un espectáculo digno deles. Aos soldados, escravos inmundos da patria, o rico imponlles unha corvea suplementaria. Constata de visu a preparación do rabaño tricolor e, baixo o sol ardente, fai sufrir probas degradantes a este rabaño de cans que chaman o seu exército. Isto facilita a dixestión dos satisfeitos. Nada falta ao desfile dos degoladores, bos a afogar no sangue as nosas esperanzas e as nosas revoltas, nin un botón de polaina, nin unha baioneta, nin un cartucho. Os fusís de Millerand falan por si mesmos. Mammón pode durmir sobre as dúas orellas. Os seus ladróns teñen están no exército, vixían completamente. Espectáculo xeneroso! Isto denomínase grandes manobras e fornece aos xornalistas un número petrificante de solecismos.
En xeral, esta escenificación guerreira, este gordo boi estratéxico, non teñen outros resultados que perder unha cantidade inmoderada de tempo. Ademais de bebés abandonados, as rapazas de currais descoidadamente fecundadas por irresistíbeis húsares ou artilleiros persuasivos, ademais do alcoholismo inherente aos fillos de Marte, os festexos teñen como conclusión eses discursos nos que o xefe do Estado –cheo de barbarismos aduladores– afaga a canalla militar, silenciosa e fungante. Bríndase, chárlase, destápanse botellas de champaña xeado mentres que os tristes cativos, os soldados, estoupan de fatiga e de calor. Ofrécese a «estrela dos valentes» aos covardes máis experimentados. O canon tose, as autoridades énchense de reverencias. Despois, o rabaño sobe ao convoi. Todo acabou, até o ano seguinte.
En 1901 as cousas non se desenvolverán tan monotamente; porque a domesticidade francesa goza, no presente, dos seus grandes días. Palanganeiros, lambecús, os da Academia e os dos prostíbulos, os embusteiros da prensa, os marráns do Estado Maior, os pés planos do Eliseo e os cans do Ministerio, nunha epilepsia unánime de domesticidade lánzanse de xeonllos cara ao tsar Nicolas. Porque vede aí de novo, como nos tempos inmemoriais de Félix Faure, o estafador imperial de todas as Rusias, que ven para cominar algunhas ordes á banalidade francesa ou ben para ripar aínda uns poucos cartos á covardía exorbitante do «aforro nacional». Ocasión única de prodigar moitas moedas, de desperdiciar en fogos artificiais, en lanternas, en papatorias servís, tanto ouro como o que se necesitaría para abrigar e alimentar, durante a mala estación, un pobo enteiro de infelices. Caixeiros (mozos de almacén ou notábeis comerciantes), chupatintas, lavapratos, habituais da condesa de Matel –todo tipo de especies cuxo intelecto reseso, o corazón purulento e os nervios de madeira furada non experimenta de maneira ningunha mesmo a piedade case maquinal que fai socorrer un pobre diabo na rúa –piollosos vanse arruinar en chamas de Bengala e candeas romanas, en bandeiras tricolores, en estandartes negros e amarelos que os seres un pouco delicados non quixeran, se me atrevo a dicilo, nin para limpar as lousas das casas. Os vendedores de xornais están na gloria. Os reporteiros, outros vendedores de xornais, verten reproducións como un arenque deixa fuxir a súa lecha. Marcel Hutin, xudeu antisemita, lacaio de Edmond Blanc, Marcel Hutin que, de verdadeiro nome se chama Blum, Lévy, Cohen, Salomon ou talvez Lilienthal, funda un espírito magnánimo sobre a tripla alianza franco-rusa-alemá; porque, afirma, só temos un inimigo común, a saber, Inglaterra. Oh Bonaparte! Oh Millevoye! Oh Déroulède! Grandes homes! Este restroballo de judengasse, que escribe coa pata de galo que levaron no lombo os seus devanceiros, reanima a vosa filosofía da historia. Profesa por Xoana de Arco a relixión nova dos grous de Trianón.
Social-Luculus e, á súa cabeza, o vello señor Montélimar, aplícase nas garatuxas, nas xenuflexións, nos beixamáns, nas reverencias cortesanescas –e, non lle faltando ningunha brida de becerros, na desenvoltura dos cortellos. Gustarían saudar como Dangeau, escoitar como La Feuillade e replicar como Grammont. Nacidos, a maioría, de pais innomeábeis e de porcallonas sen brillo, perciben a súa nada, esmáganse o mellor que saben, gábanse de relacionárense cun Romanoff, eles, que durante moito tempo só tiveron como relación xogadores de tute subhastado no Café du Commerce. Cada un deles teima en manifestar a máis rastreira baixeza. O exemplo arrástraos. Corren, a porfía, o steeple da abxección. Neste concurso de servidume, Millerand achega as escopetas de Chalon, Monis unha bota de palla –lembranza dos calabozos de antano–, o mozo Leygues potes de vaselina con indulxencias do Santo Padre. É agradábel e maxestoso!
Pois en Reims, en Dunkerque, en Béthey, Francia vai facer a puta, rebaixarse diante do colateral de Guillerme I e Eduardo VII. As grandes manobras, repugnante atelana, ostentación inhumana e noxenta, terán este ano un epílogo malcheirento. Os saltimbanquis con plumas de avestruz, os coroneis das xesuitarías, os oficiais de todos os graos mantidos polos cartos, os pedregosos, as rapaciñas con tacha e a negación de San Pedro, os militares bocaláns que a Igrexa sustenta e sacia o Lupanar, os Estados Maiores dos exércitos terrestres ou navais, sempre batidos (felizmente!) e sempre infames, sombreiros descarados e caras antipáticas, van recibir honras adecuadas á súa domesticidade. Os seus peitos brillarán cos esgarros que merecen as súas caras.
Despois de nos escarificar durante un cuarto de século, despois de vomitar, en todos os lugares públicos, o desquite e o odio do alemán e «non teredes Alsacia e Lorena», e outras porcalladas que Coppée finxía pór en poemas, velaí que os revanchistas os nacionalistas, nacionalistas, bulangistas, marráns do Oeillet blanc, proxenetas do Petit Chapeau, chusma dos círculos católicos, de acordo co goberno de cascudas que deshonra o socialismo, agáchanse na lama, se prosternan no lodo, mentres pasa o asasino de Finlandia, o verdugo dos estudantes rusos, o perseguidor do gran Tolstoi. Déitanse, aloumíñanse nos brazos do moscovita ou, mellor dito, do alemán. Porque este emperador imbécil, este Nicolás II, é un puro teutón, borrachuzo perdido como un carreteiro, covarde como un castrado (non se atreve mesmo a atravesar Dunkerque) e máis aparvado de misticismo que os estúpidos monxes do Monte Atos. É un xermano agás na facultade de pensar: Holstein-Gottorp por Pedro III, Anhalt-Zerbst por Catarina I, sen contarmos as princesas alemás, mulleres dos Alexandre e dos Nicolás. Non é xa Romanoff como Gamelle non é Borbón.
Mesmos intereses no ruso e o alemán, a excepción das Provincias bálticas. Mais Guillerme non ten xa necesidade de retomar as cidades anexionadas, como os nosos patriotas. Prusia e Rusia, ambas, conservan un anaco de Polonia. Rusia illada non pode para nada contra Francia, nin polo seu exército, porque debería atravesar o imperio do kaiser, nin pola súa flota, que non vale nin a do Sr. Lanessan. Non existe, xa que logo, a menor razón de ser aliado dun inimigo posíbel.
No momento das primeiras convulsións de Cronstadt e dos oficiais rusos,
«Les matelots
Sont rigolos!»
(Os mariñeiros/ son divertidos!)
moitos franceses pensaron que a alianza era ofensiva. Íase ir a Estrasburgo e purgar a praza da Concorde, onde brilla en efixie a gran cidade renana, do estrume co que a liga dos caraduras ateiga este lugar. O tsar ía axudar a Francia nunha guerra contra Alemaña. Oíase, en 1896, aos lectores de Le Petit Journal dicir: «Habería que saber o que o tsar prescribiu ao Sr. Hanotaux».
Mais todo o mundo sabe, hoxe, que a alianza é puramente defensiva, os dous aliados garanten as súas posesións actuais. Os franceses renuncian, por conseguinte, a reconquistar as provincias anexionadas en 1871. Alemaña non as atacará xa, a fin de contas, como non atacou a Francia. Na actualidade, a situación é esta: estas potencias queren manter a paz en Europa porque a guerra sería absolutamente ruinosa. Os homes, por suposto, a carne de forzados en túnicas, carne de canón, carne de hospital, non contan. En desquite, danse plenos poderes se se trata de expedicións a África, a Asia, a América. Masácrase impunemente e os evanxelistas, hugonotes, romanos ou ortodoxos, os misioneiros de toda caste poden roubar a pracer. Velaí claramente o significado da entrevista de Guillerme, Eduardo e Nicolás, é o que o «pequeno pai» acaba de explicar ao «mujik» Delcassé.
A menos que, xefe dunha axencia electoral, Nicolás deambule para impor o «sufraxio universal» e dar a esta prostitución pública unha dirección nacionalista, preparando a vía do seu Bonaparte baixo a éxida tutelar dos ministros republicanos. Talvez se esforza en reparar as torpezas financeiras do Sr. de Witte inspeccionando a flota e visitando o exército. En fin, outra hipótese igualmente plausíbel, o «pequeno pai» inicia unha cruzada e fomenta (xa!) a súa entrada en Constantinopla
«Mahomet deux, sur les murailles
Lui cria: “Qu’est-tu?” Le géant.
Dit: “Je m’apelle Funérailles
Et toi t’apelles Néant!»
(Mahoma dous, nas murallas/ bérralle: “quen es”. O xigante/ di: “Chámome Funerais/ e ti chámaste Nada!)
No que respecta ao xenerais da terceira República teñen un alcume acaído. Chamaranse «Patada-no-cu!».
Mais, para caracolear en Bizancio e, diante do altar de Hagia Sophia, cinxir a diadema ourive dos Commene e dos Paleólogo, hai que invadir os famosos peiraos de Tubini e de Lorando –violín incomparábel de chantaxe nacional do que ese vello malandrín, Constans, é o Paganini.
Inglaterra ocupada en Transvaal, por que, durante este tempo, os miróns franceses non tomarían a vangarda perigosa dunha escuadra rusa? Militarismo e servidume! Será agradábel reconstruír o imperio bizantino. Coppée, cegando a súa fístula, terá o emprego de Belisario, e Barrès, o capón, accionará o fuso de Narsés. O Sr. Ronstand, que os imperialistas tratan comunmente de poeta, será o Licofronte do novo Constantino mentres que, nos chanzos do circo, Possien, máis borracho que de costume e, vomitando a súa duodécima botella, entoará para Cloutier o himno dos Romanoff: Bodjé tzara vîmi!
Preguntámonos que vesania puido mover a Francia, de nome republicano, cara a deshonrosa amizada dun pobo aparvado de despotismo teocrático e militar. Quen infundiu, xa que logo, esta humillante danza de San Vito, este proído simiesco, esta epilepsia infecciosa? Ela empurrou hai tempo ás putiñas parisienses a beixar coas súas bocas o rostro cotroso dos mariños de Avellane. Nada, senón o humor servil, senón o apetito cortesán de adorar un amo, senón a necesidade de se envilecer, natureza mesmo, resulta do «bo francés». A nación que fixo o (17)93 está no punto de decadencia observado por Montesquieu, «cando os atenienses xa só asombraban ao mundo polos seus afagos cara aos reis».
O novo rico do goberno, o grotesco von Millerand, non sinte alegría ao pensar en engulipar pardais, áspides de foie-gras, cabezas de lumbrigantes na compaña dun tsar e dunha emperatriz verdadeira. Costumes de lacaios, coraxe de servos que segue unha tropa ovellil, un populacho de brutos, inclinado ás peores abxeccións.
Certamente, as leis scélérates (9), primeiramente, logo a humanidade (tanto é que os asasinos con chatarreiras, os asasinos profesionais deben reclamarse da piedade humana) prohíben convocar sobre Nicolás e a sua femia, sobre Loubet e os seus ministros, sobre as tropas en manobras, sobre camarilla do Eliseo e as moscas da Prefectura, sobre os palermas cerimoniosos e furiosos, as catástrofes expiatorias. Que durman para sempre as bombas de Hartmann, de Cheliaboff e de Berezowski! Que se enferruxe o ferro de Harmodios, de Bresci ou de Angiolillo, demasiado pesado para os covardes espectadores das mascaradas patrióticas.
Roubade aos miserentos, roubade esta riqueza que, durante un longo inverno, adozaría para eles o frío e a fame! Queimade aos soberanos dos farois! Ofrecédelles, como ladróns que sodes, o tesouro dos bens comúns dilapidados! Facede aparecer as vosas bailarinas, os vosos arcebispos, os vosos oficiais, a vós mesmos, a todos os saltimbanquis, a todas as prostitutas, a fin de divertir algúns instante mediante o espectáculo da vosa noxenta tunantería, os anfitrións que dignaron achegarvos as súas coroas, o seu desprezo e os seus mandatos.
Non obstante, que alegría e que refrescante ditame para as nosas cóleras se algún dos ilotas, comparsa indignado da infame comedia, se os escravos da festa e os mercenarios da gala, erguendo repentinamente mos seus frontes de homes; se, diante dos porcos cebados de carne e de ouro, autócrata ruso ou lacaios de Francia, aparece, nunha fulguración de tempestade, a cara temíbel do Pobre!
Que, entre eses soldados ilegalmente retidos para vixiar os camiños por onde piafa a covardía imperial, entre eses gardabarreiras que gañan nove francos todos os meses, entre os vagabundos, os mendigos, entre os xitanos, os fóra da lei, os que morren de frío baixo as pontes, en inverno, de insolación, en verán, de fame toda a súa vida, non se ache un para coller o seu fusil, o seu atizador, para arrancar aos freixos dos bosques o mallo prehistórico e, subindo sobre o estribo das carrozas, para golpear até a morte, para golpear no rostro e para golpear no corazón á canalla triunfante, tsar, presidente, ministros, oficiais e cregos infames, todos explotadores do miserento, todos os que se rin da súa miseria, viven da súa medula, curvan o seu lombo e pagan con vas palabras a súa tenaz credulidade! A rúa de La Ferronnerie está para sempre fechada? A semente dos heroes é infecunda para sempre?
O sublime Louvel, Caserio, non teñen herdeiros? Os matadores de reis morreron á súa vez, os que dicían, con Jerôme Olgfiati, o executor de Galéas Sforza, que unha morte dolorosa dá unha reputación eterna? Non! A consciencia humana vive aínda. Que París aclame ao tsar Nicolás II, que Loubet, cuberto aínda coa súa baba, acompañe a Déroulède e Guérin e tantos outros moinantes! Que Puibaraud encadee nenos como Almeyreda (10) co pretexto de que teñen as mans brancas e os ollos bonitos. Cedo chegará a noite, a noite da xustiza, irresistíbel como a primavera.
E vós pagaredes entón, dunha vez, as vosas débedas atrasadas, oh burgueses capitalistas! Oh gando infame de xentes honestas! Devolveredes ese ouro que un sórdido medo vos fai colocar baixo a protección máis ou menos eficaz do primeiro déspota recentemente chegado. Entón, os vosos pretorianos, os vosos curas, os vosos sinistros xuíces e os vosos soldados bestiais serán impotentes, non poderán xa defender o ídolo repulsivo e cruel ao que aínda servides. Caeredes no podredoiro, dispersados por un vento de tempestade que se levara as vosas casas, os vosos tesouros, os vosos gozos como un montón de esterco que lixaba a pureza do ceo e do que só a tempestade dos rebeldes en marcha pode lavar o noxento, o feroz, o tenebroso fedor.
(15 de setembro de 1901)
DÚAS BALADAS CÍVICAS
BALADA SOLNESS
PARA O 78 ANIVERSARIO DE HENRIK IBSEN
RECITADA
Pola Sr. Cora LAPARCERIE nos sábados populares do Odéon, o 7 de maio de 1899, no Grand-Théâtre de Béziers, o 27 de agosto de 1900 e polo Sr. Édouard de Max na Salle des Sociétés savantes, o 26 de febrero de 1901.
Solnes. –Unha torre! Que quere dicir?
Hilde Vangel. – Penso nalgo que se eleva… que se eleva libremente nos ares.
HENRIK IBSEN (Solness-le-Constructeur).
No sumidoiro de herbas pestilentes,
Inflado de orgullo, de lama, de veleno,
O impuro dragón nada a través das plantas.
Para aloxar o deforme e o anano,
A planicie graxenta ten máis dun lugar benigno,
Cuartel, antro, hospital ou choupana.
Entrade, mendigos, en farrapos, en chambras,
Gando humano domado pola fame!
Non obstante, vede! Polos ares siderais
Elévase, en pleno ceo, dereita como un heroe,
A clara Torre que se alza sobre as vagas.
Unha princesa de labios consoladores,
Vagabundos feridos leva da man.
Cala a voz da multitude insolente
Preto da dama de xesto sobrehumano.
Vide a saborear a esperanza de mañá
Aos seus pés: que cara a ela camiña
O pobo libre de cárceres, de barrotes!
Un alento tépedo eclosiona a balsamina
E Floreal corre entre os salgueiros:
Porque o sol doura en todos os seus vitrais
A clara Torre que se alza sobre as vagas.
Eldorados, Icaria ou Salentes,
Fuxamos deste ar opaco e saturnino!
Basta de mentiras ou de guerras sanguentas!
Icemos a vela e ceibemos os cabos!
Alá abaixo, ao amencer, un apenino,
Do templo novo se ilumina a crista.
Curas abxectos, reis, brutos ou verdugos,
Xuíces lixando coa súa vergonza o armiño
E co raio atizando as lousas,
Velaí, lonxe dos malandros e dos saqueadores.
A clara Torre que se alza sobre as vagas.
Envío
Chega o teu día, deusa de ollos tan fermosos,
Nunha mañá vermella de Salamina!
Golpea os nosos corazóns que marchan esgazados
Anarquía! oh portadora de fachos!
Expulsa a noite! esmaga a canalla!
E ergue cara ao ceo, aínda que sexa coas nosas tumbas,
A clara Torre que se alza sobre as vagas!
BALADA PARA A EXALTACIÓN DA SANTA PIEDADE
Vello peregrino de pernas mutiladas,
Curva a cabeza e ve medrar a noite!
O crepúsculo ensombrece os paseos
En que a túa mocidade, rindo, veu sentarse
En bosques de mirtos e de azaleas,
Preto dos grandes lirios de perfumes de botafumeiro.
Os lirios morreron, as rosas difamadas,
Despeiteándose a mercé do vento burlón,
Gardan o loito das afastadas amadas.
Antes de que se fechen as tebras
Busca un altar no que pendurar teu corazón!
As Talestris e as Pentesileas,
Ninfas de orgullo que pensas conmover
E ese loureiro de vitorias aladas,
Teu soño, morre na noite sen esperanza.
Un fedor sae das firmes multitudes
Como o viño que deita da prensa.
Baixo o talón asasinos dos exércitos
Para os que o dolo tortuoso é vencedor,
O sangue humano exhala os seus fumes
E, alegrado polo sombrío licor,
O cura bebe cos labios inflamados:
Busca un altar onde pendurar o teu corazón!
Aos ceos amigos onde se van harpías,
No mar louro e verde, puro espello,
Parten tamén os nosos amores abandonados.
Risos, beixos de antano, vivo monumento
Dos doces brazos, labios enfeitizados
Que nos ditaban o ritmo e o deber,
Novembro ouvea e laméntase sobre as follas!
Velaí o outono e a súa monótona languidez!
Nunha mortalla de lamentos, embalsamados,
Triste e conducindo o funerario coro,
O coro queixoso dar irmás e das almas,
Busca un altar onde pendurar o teu corazón!
Envío
Piedade! cara a ti, de xustiza famentas,
Para conquistar a paz e o vigor,
Elevaranse as nosas almas reanimadas.
Raíña de doces ollos das multitudes oprimidas,
Escollinte, e quíxente, e nomeeite
O único altar onde pendurar o meu corazón.
SINISTROS IMBÉCILES
os Anticlericais
os Antimilitaristas
os Revolucionarios
Que estes señores nos escusen por cualificalos dunha maneira tan pouco favorecedora. O epíteto podería semellar sospeitoso se viñese dun clerical calquera ou dun simple republicano.
Mais desde o momento en que é á única expresión pola cal un anticlerical se manifesta, un xefe do antimilitarismo, un partidario da revolución, o Sr. Laurent Tailhade cre deber traducir o fastío que lle inspiran os seus erros e os seus camaradas de onte, é forzoso aceptalo.
Velaí a declaración do antigo anarquista «desilusionado». Se é a condena implacábel dos anticlericais, dos antimilitaristas e dos revolucionarios, só poden culpar á malicia da súa causa.
Decidindo, por motivos moi diferentes, abandonar aqueles cos que levei tan turbulentas campañas, estimo –e talvez me conceda o favor de compartir esta opinión– que é correcto, leal, desmontar nas súas mans e de expresarlle grandemente, como o fago, o meu desexo de sacudir os rancores e ao mesmo tempo a poeira dun combate do que me retiro cun profundo fastío, senón polas ideas, cando menos polos homes aos que servín cun celo tan furioso.
Calquera que fose a miña violencia, a miña parcialidade, a miña inxustiza, acho que nunca ataquei un home do que antes me fixera amigo. Non teño nada a dicir con respecto aos meus compañeiros de outrora.
A indelicadeza, a baixeza e a fealdade dalgúns medios nos que eu me extraviei, os contactos nefastos, a promiscuidade con excéntricos cuxo menor erro é afirmarse a cada intre como sinistros imbéciles, deume un vehemente desexo de só traballar de agora en adiante pola Arte e pola Beleza.
Non desexo xa outra fama que a de home de letras, se o meu mérito é suficiente para adquirila. En todo caso, acho algo inferior comer curas co ex abade Carbonnel ou ladrar ao rexemento que pasa co Sr. Hervé e os profesionais do antimilitarismo.
Noutrora adorneime co nome de anarquista. Ai!, cando se restaron os neuróticos, os dementes e os ladróns da anarquía, queda, á parte de Elisée Reclus, que morreu, e eu mesmo, que me vou, un efectivo tan restrinxido que non se pode consideralo seriamente.
O Caso [é dicir, o caso Dreyfus], no que me abalancei coa fogosidade e o desinterese que vostede sabe, só me achegou espadazos e inxurias. Custoume beneficios e –dor máis lamentábel– amigos. Outros aproveitáronse del. Eu padecín.
Se a cousa se fixese de novo, non cometería os erros doutros tempos. Non combatería talvez cos meus antagonistas de entón; mais, con total seguridade, non camiñaría xa cos meus antigos compañeiros. Son, a maioría, demasiado limitados, demasiado covardes e demasiado ingratos.
Laurent TAILHADE
(Revolucionario anoxado).
NOTAS
(4) É dicir, Paul Verlaine, quen, por certo, cantou a Louise Michel.
(5) Henri de Rochefort, comuneiro, deportado a Nova Caledonia con Louise Michel, fixéronse grandes amigos; amizade que Michel non rompeu a pesar do paso de Rochefort á dereita antisemita.
(6) Dirixentes da Comuna.
(7) É dicir, a muller do Cid, protagonista da peza teatral de Corneille Le Cid.
(8) Protagonista d’O mercador de Venecia, de W. Shakespeare.
(9) Lois scélérates, serie de leis votadas en 1893-1893 polos gobernos da Terceira república para combater o «terrorismo» anarquista. Estas leis, como as aprobadas polo Partido Popular en 2014-2015 e chamadas leis mordaza, servían tanto para un roto como para descosido. Normalmente, máis para os descosidos que para os rotos. Como a lei mordaza do PP, que en nome da loita contra o terrorismo islamista pode meter no cárcere a aquel que intente envorcar o sistema capitalista, aínda que non sexa pola violencia.
(10) O pai do cineasta Jean Vigo.
NOTA DE PALAVRA COMUM: a fotografia que acompanha o texto provém da Wikipédia.
You might also like
More from Críticas
ATIRAR UM OSSO À ESPERA de Rita Pitschieller Pupo | Luís Serguilha
ATIRAR UM OSSO À ESPERA de Rita Pitschieller Pupo, por Luís Serguilha
Sobre “Estado Demente Comrazão”, de Paulo Fernandes Mirás | Alfredo J. Ferreiro Salgueiro
Estado Demente Comrazão é um livro complicado. É por isso que não está na moda. Parabéns ao seu autor!
