Ramón Villares: “A novela histórica paréceme unha mala solución a un problema. Un escritor debe, basicamente, contar o que sucede na sociedade na que vive. Cando ten que recorrer de forma sistemática ao pasado paréceme demasiada perífrase. É un modo indirecto de rexeitar o relato dos historiadores e apreciar outro. Os historiadores deberiamos tomar nota desta circunstancia”. (Culturas, p. 13. Entrevista de Camilo Franco. En La Voz de Galicia, 11-08-2007)
Non me parece razoábel que a novela sexa criticada como xénero desde posicións extraliterarias. Opinións deste teor en contra da novela histórica, un subxénero estabilizado desde o século XIX, delata problemas, si, mais non no ámbito da literatura. Estou de acordo en que no momento actual florece a ficción en demasiadas ocasións, aparecendo como un entretemento que trivializa o interese polas convencionais verdades cotidianas. No caso dos medios informativos, por exemplo, prima o efectismo comercial de tal modo e se afianza o potencial emotivo dos contidos até tal punto que a verosimillanza resalta por riba dunha sensata e verídica mostra do que acontece no mundo. A presenza dun discurso moi modalizado (en termos de Teoría literaria) nas narracións informativas afasta tanto o xornalismo da esencial crónica de acontecementos que me cuestiono se a máis rendíbel “literatura de consumo” non estará hoxe nos medios de comunicación.
Ao mesmo tempo, os literatos asumimos que desde todos os flancos se accede e penetra no literario, que como área do vasto territorio da arte non pertence ás persoas (profesionais ou non) senón aos talentos, é dicir, á forza matricial do espírito poético (“creador”, en sentido etimolóxico). Desde o xornalismo, desde a historia e desde a ciencia calquera que escriba con estilo vagamente literario trascende a comunicación simple e participa da especial transmisión literaria. Calquera tema, portanto, se deste modo escrito, pode facer dun investigador un literato. O que non comparto é que literariamente todas as obras teñan dereito á mesma consideración. Cando cuestiono isto neste blogue en non poucas ocasións acontece que, despois de abondosas liñas de diálogo sobre cualidades literarias, alguén interrompe as valorizacións para preguntar: “mais como se mide a calidade literaria?” Así se demostra que moita xente se atreve a falar do que non sabe. É lóxico discutir con alguén durante unha hora sobre o interese das vacinas para logo interrompelo preguntando que é unha enfermidade?
Así as cousas, este sábado puidemos ler unhas declaracións –referenciadas acima– do máximo representante dunha institución denominada Consello da Cultura Galega (reparen na amplitude do labor), quen asevera sen reparos, nunha páxina específica da Asociación de Escritores en Lingua Galega: “Un escritor debe, basicamente, contar o que sucede na sociedade na que vive”. Non resulta facilmente comprensíbel que alguén se arrogue o dereito a dirixir os parámetros creativos dos novelistas cando descoñece a esencia mesma da creación literaria: o novelista sempre fala do presente, tanto cando fai ciencia ficción como cando fai novela novela histórica. A referencia á realidade é un pretexto para crear un novo mundo posíbel (non real) que permita, en última instancia, a reflexión do receptor sobre aspectos vitais do individuo e/ou da sociedade. Ora, pode acontecer que a referencia a feitos históricos sexa moi relevante; entón o historiador ten a oportunidade de presentarse paralelamente ao literato e esclarecer o coñecemento histórico pertinente; deste modo os estudosos da literatura ampliarían as súas capacidades para distinguir o nivel creativo do documental. A unión de forzas sería rendíbel para a Historia e a Literatura.
Mais neste caso, que historiadores mostren preocupación por potenciais inxerencias dos literatos no seu traballo através da novela histórica só parece un despropósito. Ademais dunha falta de respecto á creación literaria. Desvela, por outra parte, que o labor historiográfico actual probabelmente non ocupa o lugar na sociedade que os historiadores desexan. Que saian ao paso e ergan unha barricada na rúa común da narración escrita só pode mostrar a falta actual de solucións para mellorar a valorización que precisa o seu traballo. Se o motivo para tais manifestacións é este, pobre visión da cultura resulta unha defensa da Historia mediante a crítica denigrante do traballo dos romancistas.
Revisión 24/08/2007: «Yo no diría que estemos ante un fenómeno nuevo -razona Juan Gómez Jurado, autor de El espía de Dios-, sino ante un género con público. Hay que pensar en El nombre de la rosa o en Los pilares de la Tierra. Lo que sí es cierto es que se han incorporado lectores nuevos a través de fenómenos como Harry Potter que facilitan un auge del género. Pero, por ejemplo, Los pilares de la Tierra tiene los mismos elementos literarios que ya utilizaba Walter Scott en el siglo XVII cuando escribió Ivanhoe». (La Voz de Galicia.es)
More from Alfredo Ferreiro
Premios Xerais 2017: equipo de comunicación
Unha galería de fotos tiradas por Tiago Alves Costa & Alfredo Ferreiro, saíndo do porto de Cesantes (Redondela) e traballando …
O centro do mundo | Alfredo J. Ferreiro
Os tempos son duros, e as sensibilidades, inevitabelmente vanse mudando. Deste modo hai sucesos que antes, nun outro marco de …