“Il faut parler, avec sa bouche, avec ses mains, ses pieds et son ventre, pour devenir libres. Si on parle seulement avec les mots, on n’est pas libres.(…)
Parler : mais de l’autre côté du langage aussi, du côté de ceux qui le fabriquent. Chaque mot devra être retourné comme un gant, et vidé de sa substance.(…)On vous a donné les mots pour obéir, les mots pour asservir, les mots pour écrire des poèmes et des philosophies d’esclave. Il est temps d’armer les mots. Armez-les et lancez-les contre les murs. Peut-être qu’ils pourront aller jusque de l’autre côté. »
(Les Géants, Gallimard, 1973).
Como talvez outros lectores da miña xeración, o meu primeiro encontro coa escrita de J. M. G. Le Clézio (Niza, 1940) remonta á miña adolescencia, concretamente por un prefacio seu nunha edición de Les Chants de Maldoror de Lautréamont (Poésie/Gallimard, editado en 1973, se ben o estudo data de 1967). Le Clézio escribe: “Esta obra é única. Non hai nada comparábel na literatura. As semellanzas habería que buscalas moi lonxe, no caos da literatura oral (…). Na salmodia, no insulto, ou na oración.” E de seguido cita o fragmento dun canto Yoruba invocando o porco bravo. “O símbolo do grito conta a linguaxe-cárcere” insiste Le Clézio. Ainda está por vir un texto sobre Antonin Arthaud, pero ronda xa cerca. Xuntar, na mesma frase dun estudo crítico, salmo, insulto, e oración; acudir a mitoloxías ou tradicións orais extraeuropeas: aquí está o esbozo dunha obra inesperada. Máis adiante Le Clézio continúa nestes termos: “A historia da literatura debería ser a da vida humana. Os Chants de Maldoror serían, xa que logo, o primeiro texto, a cicatriz visíbel dese paso do universo mudo ao universo dotado da palabra.”
Estes fragmentos dun autor sobre outro autor permiten, penso eu, ilustrar algún aspecto dunha obra que abarca moito máis que o pouco que o lector lusófono ten á súa disposición (O Caçador de tesouros, Diego & Frida (Relógio d’ Água) ou Mondo (Xerais), estando esgotadas Deserto e Estrela errante (D. Quixote). Agora sabemos que cando o Le Clézio de 27 anos nos fala de Lautréamont nos está a dicir algo sobre unha obra en devenir. “Lautréamont (…) aquel que demostrou que a literatura aínda podía tratar de expresar o humano na súa totalidade. (…) Precursor da escrita na procura da escrita.”
O Premio Nobel supón un aluvión de novas algo confusas, ainda máis cando se trata dun autor apenas lido. Le Clézio, figura do Nouveau Roman? Roman nouveau, seguramente. Pero aquí falar de Nouveau Roman confunde máis que aclara se o lector habitual pensa en Marguerite Duras, Claude Simon (tamén Premio Nobel, en 1985), Alain Robbe-Grillet… Non. Outras son as preocupacións, a linguaxe, as aventuras de Le Clézio. Atopamos ecos en Arthaud, en fontes non occidentais; culturas da América anterior aos xenocidios, voces dos pobos nómadas do Sahara, etc. Lembremos tamén que Le Clézio é autor dunha edición francesa dos textos sagrados dos Maias (Les prophéties de Chilam Balam).
Aproveitemos unha magnífica oportunidade para asomarmos a unha obra singular tamén no panorama propio das letras francófonas. Lamentemos o (ata agora) escaso interese editorial por publicar traducións da súa obra. É posíbel que por motivos puramente comerciais saia ao mercado en breve Le Chercheur d’or ou Le Procès-verbal. Mais para quen lea en francés, gostaríamos de recomendar: Désert, Ourania, Onitsha, Hazard, Le livre des fuites, La fièvre, (ed. Gallimard) e o precioso álbum, en colaboración con Jemia Le Clézio, Gens des nuages (ed. Stock).
François Davó
You might also like
More from Críticas
ATIRAR UM OSSO À ESPERA de Rita Pitschieller Pupo | Luís Serguilha
ATIRAR UM OSSO À ESPERA de Rita Pitschieller Pupo, por Luís Serguilha
Sobre “Estado Demente Comrazão”, de Paulo Fernandes Mirás | Alfredo J. Ferreiro Salgueiro
Estado Demente Comrazão é um livro complicado. É por isso que não está na moda. Parabéns ao seu autor!
